Mất ngủ: Hiểu đúng và nhận diện sớm những dấu hiệu quan trọng

Bà con thân mến, suốt hơn bốn mươi năm khám chữa bệnh, tôi gặp rất nhiều người đến than phiền rằng “không đêm nào chợp mắt được”, dù cơ thể đã mệt rã rời. Theo y học hiện đại, mất ngủ là tình trạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh khó vào giấc, ngủ không sâu hoặc thức giấc nhiều lần. Trong khi đó, Đông y gọi chứng này là “thất miên”, cho rằng sự rối loạn trong điều hòa thần trí khiến giấc ngủ không được bảo toàn.

Những năm gần đây, tỉ lệ mất ngủ tại Việt Nam tăng nhanh ở cả người trẻ lẫn người lớn tuổi do áp lực công việc, lối sống gấp gáp và môi trường sống nhiều kích thích. Mất ngủ tưởng chỉ là chuyện sinh hoạt, nhưng thực tế lại tác động mạnh mẽ đến sức khỏe và tinh thần của bà con.

Bởi vậy, hiểu rõ các dấu hiệu của mất ngủ là bước đầu tiên để bà con chủ động chăm sóc và bảo vệ cơ thể mình.

Triệu chứng

Ở mức độ nhẹ, bà con thường gặp khó khăn khi bắt đầu vào giấc, mất vài chục phút để ngủ hoặc ngủ chập chờn nhưng vẫn đảm bảo được thời gian nghỉ tạm đủ. Sau khi thức dậy, cảm giác hơi mệt, tinh thần chưa thật sự sảng khoái.

Ở mức độ trung bình, tình trạng mất ngủ kéo dài nhiều ngày đến vài tuần. Người bệnh dễ thức giấc giữa đêm, khó ngủ lại, đầu óc nặng nề, khó tập trung và dễ cáu gắt. Nhiều bà con mô tả cảm giác “giường không yên, người không yên”, dù rất buồn ngủ nhưng đầu óc vẫn như đang hoạt động.

Mức độ nặng là khi mất ngủ xảy ra liên tục trên một tháng. Bà con có thể gần như không thể ngủ nếu không sử dụng biện pháp hỗ trợ. Thậm chí xuất hiện hồi hộp, tim đập nhanh, run tay, buồn nôn hoặc rối loạn cảm xúc. Những người mất ngủ nặng thường kiệt sức, trí nhớ suy giảm rõ rệt và ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, cuộc sống.

Nếu bà con mất ngủ kéo dài, kèm theo tình trạng mệt lả, tim đập nhanh bất thường hoặc không ngủ được trong nhiều đêm liên tục, đây là dấu hiệu cần thăm khám sớm tại các cơ sở Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để được đánh giá toàn diện. Khi cần tư vấn trực tiếp, bà con có thể gọi 0904.778.682 để tôi hỗ trợ.

Nỗi lo và biến chứng

Mất ngủ không chỉ khiến sức khỏe giảm sút mà còn làm bà con lo lắng, sợ phải lệ thuộc thuốc ngủ hay sợ tinh thần suy kiệt. Về lâu dài, tình trạng này có thể gây rối loạn trí nhớ, giảm hiệu suất lao động, tăng nguy cơ tai nạn do thiếu tỉnh táo.

Theo y học hiện đại, mất ngủ mạn tính có thể dẫn đến rối loạn lo âu, trầm cảm, tăng huyết áp, giảm sức đề kháng và rối loạn thần kinh thực vật. Trong khi đó, góc nhìn Đông y cho thấy người mất ngủ kéo dài thường dễ rơi vào trạng thái hư tổn tâm tỳ, hao khí huyết, khiến cơ thể ngày càng suy nhược.

Chính những biến chứng âm thầm này khiến mất ngủ trở thành vấn đề không thể xem nhẹ, đặc biệt khi bà con phải đối mặt với áp lực cuộc sống ngày càng lớn.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành mất ngủ

Bà con thân mến, để hiểu đúng về mất ngủ, tôi thường giải thích song song cả hai góc nhìn Đông – Tây y để bà con có cái nhìn toàn diện và khoa học hơn.

Theo y học hiện đại, mất ngủ chủ yếu liên quan đến sự rối loạn nhịp sinh học của não bộ – nơi điều khiển chu kỳ thức – ngủ. Những yếu tố như căng thẳng kéo dài, sang chấn tâm lý, áp lực công việc, lạm dụng chất kích thích (cà phê, rượu, thiết bị điện tử) đều khiến vùng não điều hòa giấc ngủ bị kích hoạt quá mức. Ngoài ra, nhiều bệnh lý nền như trào ngược dạ dày, đau xương khớp, cường giáp, rối loạn lo âu, trầm cảm cũng làm giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên.

Theo Y học cổ truyền, mất ngủ thuộc phạm trù “thất miên”, phát sinh khi sự điều hòa của Tâm – Can – Tỳ – Thận mất cân bằng. Can khí uất khiến tâm trí bứt rứt khó yên, Tâm huyết suy yếu làm thần trí không được nuôi dưỡng, Tỳ hư khiến tân dịch kém sinh hóa, còn Thận tinh tổn hao thì não bộ không được nuôi dưỡng đầy đủ. Những rối loạn này thường diễn ra âm thầm, khi kéo dài sẽ khiến bà con rơi vào trạng thái khó ngủ hoặc mất ngủ mạn tính.

Phương pháp điều trị

Điều trị theo y học hiện đại

Trong Tây y, hướng xử trí mất ngủ bao gồm thay đổi hành vi – nhận thức, xây dựng vệ sinh giấc ngủ và sử dụng thuốc hỗ trợ khi cần. Các liệu pháp hành vi như hạn chế ánh sáng xanh, thiết lập giờ ngủ cố định, giảm căng thẳng trước giờ ngủ được xem là nền tảng cơ bản. Một số trường hợp có thể được chỉ định thuốc hỗ trợ ngủ hoặc thuốc điều chỉnh rối loạn lo âu – trầm cảm, nhưng việc này luôn cần theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.

Ưu điểm: tác dụng nhanh, giảm khó chịu ngay trong thời gian ngắn.

Hạn chế: dễ phụ thuộc thuốc, không xử lý được căn nguyên, hiệu quả giảm dần nếu dùng lâu, đồng thời tiềm ẩn một số tác dụng không mong muốn như mệt mỏi, giảm tập trung, rối loạn trí nhớ.

Điều trị theo Y học cổ truyền

Trong YHCT, mất ngủ được tiếp cận theo nguyên tắc điều hòa cơ thể một cách tự nhiên và bền vững: dưỡng tâm an thần, thư can giải uất, kiện tỳ ích khí, bổ thận nạp khí, giúp “tinh – khí – thần” trở lại trạng thái cân bằng. Những phương pháp bà con thường gặp bao gồm châm cứu, day bấm huyệt vùng đầu – cổ – lưng để thư giãn hệ thần kinh, kết hợp điều chỉnh chế độ sinh hoạt nhằm ổn định nhịp sinh học.

Bên cạnh đó, thuốc thảo dược an thần – dưỡng tâm – điều hòa khí huyết được ứng dụng để hỗ trợ ngủ sâu tự nhiên hơn. Khác với thuốc Tây, thảo dược tác động chậm nhưng bền vững, hướng tới cải thiện căn nguyên suy yếu của tạng phủ, nhờ vậy phù hợp với bà con bị mất ngủ kéo dài hoặc mất ngủ do suy nhược.

Chăm sóc và phòng ngừa mất ngủ

Bà con thân mến, sau khi đã hiểu về nguyên nhân và phương pháp điều trị, việc tự chăm sóc hằng ngày đóng vai trò rất quan trọng để duy trì một giấc ngủ ổn định lâu dài. Dưới đây là những hướng dẫn khoa học mà tôi thường áp dụng cho người bệnh của mình.

Chế độ ăn uống

Về mặt dinh dưỡng, các thực phẩm giàu magie, vitamin nhóm B, tryptophan và omega-3 có lợi cho hệ thần kinh và giúp cơ thể dễ đi vào giấc ngủ hơn. Bà con có thể tăng cường rau xanh, các loại đậu, cá béo, hạt óc chó, chuối hoặc sữa ấm vào bữa tối. Những dưỡng chất này giúp ổn định dẫn truyền thần kinh và giảm căng cơ.

Đồng thời, bà con nên tránh dùng rượu, cà phê, trà đặc, đồ cay nóng hoặc bữa tối quá nặng, vì những yếu tố này dễ gây kích thích thần kinh và làm đầy bụng, ảnh hưởng đến giấc ngủ. Nếu có thói quen dùng thiết bị điện tử khi ăn, bà con cũng nên tiết chế để cơ thể hoàn toàn thư giãn.

Thói quen sinh hoạt

Giữ một giờ ngủ cố định mỗi ngày giúp đồng hồ sinh học hoạt động ổn định. Không nên ngủ ngày quá dài, đặc biệt sau 15 giờ chiều. Phòng ngủ cần yên tĩnh, thoáng khí, ít ánh sáng. Hạn chế dùng thiết bị điện tử 1–2 giờ trước khi ngủ vì ánh sáng xanh làm não bộ hiểu nhầm rằng cơ thể vẫn đang trong trạng thái thức.

Nếu trước giờ ngủ, bà con cảm thấy căng thẳng, hãy ưu tiên các hoạt động thả lỏng nhẹ nhàng như nghe nhạc êm dịu, tắm nước ấm hoặc đọc sách. Những hoạt động này giúp hệ thần kinh giao cảm giảm hoạt động, nhường chỗ cho sự thư giãn của phó giao cảm – điều kiện quan trọng để vào giấc tự nhiên.

Vận động và chăm sóc tâm lý

Việc duy trì vận động đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn, tăng chuyển hóa và giảm căng thẳng. Bà con có thể lựa chọn đi bộ, đạp xe, yoga hoặc tập thở sâu 20–30 phút mỗi ngày. Các bài tập thở chậm, đều giúp hệ thần kinh ổn định, giảm nhịp tim và tạo cảm giác thư thái toàn thân.

Song song với đó, chăm sóc sức khỏe tâm lý là yếu tố quyết định trong phòng ngừa mất ngủ. Bà con có thể ghi lại những lo lắng trong ngày, chia sẻ với người thân hoặc tập thiền ngắn để chuyển hóa căng thẳng. Khi cảm xúc được giải tỏa, giấc ngủ thường tự nhiên hơn rất nhiều.

Lời gửi gắm

Bà con thương mến, giấc ngủ không chỉ là thời gian nghỉ ngơi mà còn là giai đoạn cơ thể tự phục hồi. Mất ngủ tưởng nhỏ nhưng lại gây ảnh hưởng sâu sắc đến cả thể chất lẫn tinh thần. Tôi mong rằng với những kiến thức khoa học và các bước chăm sóc hằng ngày, bà con sẽ hiểu cơ thể mình hơn và chủ động bảo vệ giấc ngủ một cách bền vững.

Nếu bà con đang lo lắng vì mất ngủ kéo dài, đừng ngần ngại tìm sự hỗ trợ từ chuyên môn để tránh tình trạng trở nặng. Tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng bà con trên hành trình lấy lại sự bình yên trong từng đêm.