Thoái Hóa Khớp: Hiểu Đúng Để Bảo Vệ Khớp Từ Sớm

Bà con thân mến, tôi – Bác sĩ Tuyết Lan – nhiều năm thăm khám đã gặp không ít người đến trong tình trạng đau khớp dai dẳng, đi lại khó, sinh hoạt đảo lộn mà không biết mình đang bước vào giai đoạn thoái hóa khớp. Theo Tây y, đây là tình trạng sụn khớp và xương dưới sụn bị bào mòn theo thời gian, khiến khớp khô, kém linh hoạt. Còn trong Đông y, bệnh thuộc phạm vi “tý chứng”, khi khí huyết không lưu thông hoặc can thận suy yếu khiến khớp đau, tê, cứng.

Thực tế tại Việt Nam, thoái hóa khớp đang tăng nhanh ở cả người lớn tuổi lẫn người trẻ do đặc thù công việc ít vận động, ngồi nhiều, mang vác sai tư thế. Chúng ta thường nghĩ đó chỉ là “đau mỏi bình thường”, nhưng nếu không nhận biết sớm, khớp có thể tổn thương sâu hơn và gây ra nhiều hệ lụy cho đời sống sinh hoạt.

Triệu chứng

Triệu chứng nhẹ

Trong giai đoạn đầu, bà con thường gặp đau âm ỉ, thoáng qua khi vận động, đặc biệt buổi sáng thức dậy cảm giác cứng khớp vài phút rồi tự hết. Một số người thấy khớp hơi lạo xạo nhẹ khi co duỗi nhưng chưa ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt.

Triệu chứng trung bình

Khi thoái hóa tiến triển, cơn đau kéo dài hơn và tăng rõ rệt khi đi lại, leo cầu thang hay đứng lâu. Khớp có thể sưng nhẹ, nóng ấm, biên độ vận động giảm khiến các động tác như quỳ, ngồi xổm, xoay người trở nên khó khăn. Nhiều bà con bắt đầu phải nghỉ ngơi giữa chừng vì cảm giác đau nhói từng đợt.

Triệu chứng nặng

Ở giai đoạn nặng, đau xuất hiện cả khi nghỉ ngơi, kể cả về đêm. Khớp có thể biến dạng, sưng to, nghe tiếng lạo xạo rõ khi vận động, thậm chí “kẹt khớp” khiến việc đi lại, đứng lên – ngồi xuống trở thành thử thách. Đây cũng là lúc bà con dễ lo lắng, mất ngủ do đau và hạn chế vận động nghiêm trọng.

Khi xuất hiện các biểu hiện như khớp biến dạng, tê bì lan xuống chân tay, đi lại khó khăn kéo dài hoặc đau không thuyên giảm sau nhiều tuần, bà con nên đi khám sớm tại Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để được đánh giá toàn diện; nếu cần tư vấn riêng, bà con có thể liên hệ 0904.778.682 để tôi hỗ trợ trực tiếp.

Nỗi lo và biến chứng

Thoái hóa khớp không chỉ gây đau mà còn khiến bà con lo lắng về khả năng vận động, sợ phụ thuộc thuốc giảm đau hoặc không thể làm việc như trước. Nhiều người chia sẻ với tôi rằng họ ngại vận động vì mỗi bước đi đều gây khó chịu, từ đó sinh ra tâm lý chán nản, giảm chất lượng cuộc sống.

Nếu không được kiểm soát, thoái hóa khớp có thể dẫn đến các biến chứng như biến dạng khớp, hạn chế nghiêm trọng biên độ vận động, teo cơ do ít sử dụng, thoái hóa lan sang khớp khác hoặc viêm mạn tính kéo dài. Đau khớp mạn tính cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và làm tăng nguy cơ rối loạn tâm lý ở người lớn tuổi.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành thoái hóa khớp

Góc nhìn Tây y

Bà con thân mến, theo y học hiện đại, thoái hóa khớp xảy ra khi lớp sụn bao bọc ở đầu xương dần bị bào mòn, làm giảm khả năng hấp thụ lực và khiến hai đầu xương cọ xát vào nhau. Quá trình này thường đi kèm sự suy giảm dịch nhầy trong khớp, xơ hóa màng hoạt dịch và hình thành gai xương. Các yếu tố thúc đẩy bao gồm tuổi tác, thừa cân, lao động nặng, vận động sai tư thế hoặc chấn thương lặp lại trong thời gian dài. Bản thân sụn khớp không có mạch máu nuôi trực tiếp nên khi tổn thương, quá trình hồi phục diễn ra rất chậm.

Góc nhìn Đông y

Theo Đông y, thoái hóa khớp thuộc phạm vi “tý chứng”, khởi phát khi phong – hàn – thấp xâm nhập làm tắc nghẽn đường kinh lạc, khí huyết không lưu thông nên sinh đau, nặng, tê mỏi. Khi can thận suy kém – nhất là ở người lớn tuổi – xương khớp thiếu sự nuôi dưỡng tinh huyết, từ đó khớp yếu, dễ tổn thương và vận động kém linh hoạt. Cơ chế bệnh sinh trong Đông y nhấn mạnh sự kết hợp giữa ứ trệ và hư suy, khiến bệnh tiến triển âm thầm nhưng kéo dài.

Phương pháp điều trị

Hướng tiếp cận của Tây y

Trong điều trị hiện đại, mục tiêu chính là giảm đau, cải thiện khả năng vận động và làm chậm tiến trình thoái hóa. Các nhóm biện pháp thường áp dụng gồm thuốc giảm đau – kháng viêm (không nêu tên cụ thể), thuốc hỗ trợ tái tạo sụn, liệu pháp vật lý trị liệu như chiếu tia hồng ngoại, sóng xung kích, nhiệt nóng hoặc kéo giãn cột sống. Một số trường hợp nặng có thể được chỉ định tiêm tại chỗ hoặc can thiệp ngoại khoa khi khớp biến dạng hoặc mất chức năng.

Mặc dù đem lại cải thiện nhanh, phương pháp Tây y cũng có những hạn chế nhất định. Thuốc giảm đau và kháng viêm không thể dùng kéo dài vì dễ gây ảnh hưởng dạ dày, gan thận; các thủ thuật xâm lấn có thể tiềm ẩn rủi ro; còn phẫu thuật thay khớp đòi hỏi chi phí cao và thời gian phục hồi lâu. Tôi vẫn thường khuyên bà con rằng Tây y phù hợp để kiểm soát giai đoạn cấp, nhưng duy trì lâu dài cần kết hợp hướng tiếp cận an toàn và toàn diện hơn.

Điều trị theo Đông y

Trong Đông y, mục tiêu là giải quyết căn nguyên: thông kinh hoạt lạc, trừ phong hàn thấp, đồng thời bồi bổ can thận để tăng sức mạnh cho xương khớp. Các biện pháp thường được tôi áp dụng gồm thuốc thảo dược uống nhằm điều hòa khí huyết, giảm viêm đau; châm cứu giúp thư giãn cơ, cải thiện dẫn truyền thần kinh – mạch máu; xoa bóp bấm huyệt để tăng tuần hoàn tại khớp; cùng các kỹ thuật ngâm, đắp dược liệu giúp làm ấm và giảm co cứng cơ quanh vùng khớp.

Điều trị Đông y có ưu điểm là tác động đa chiều, phù hợp với bệnh lý mạn tính như thoái hóa khớp, giúp cải thiện từ gốc và bền vững theo thời gian. Nhược điểm là hiệu quả cần sự kiên trì, đặc biệt ở người bệnh đã thoái hóa lâu năm. Vì vậy, tôi luôn lựa chọn bài thuốc và phác đồ theo thể trạng từng người thay vì dùng chung một công thức.

Chăm sóc và phòng ngừa thoái hóa khớp

Chế độ ăn uống hỗ trợ xương khớp

Bà con thân mến, trong thoái hóa khớp, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng không kém các biện pháp điều trị. Một khẩu phần ăn khoa học giúp giảm phản ứng viêm, nuôi dưỡng mô sụn và hạn chế tiến triển thoái hóa. Tôi thường khuyên người bệnh tăng cường thực phẩm giàu omega-3 như cá biển, hạt chia, óc chó vì chúng có đặc tính chống viêm tự nhiên. Nhóm giàu canxi và vitamin D như sữa, sữa chua, rau xanh đậm màu và trứng giúp củng cố mật độ xương. Các loại rau củ quả nhiều chất chống oxy hóa như bông cải xanh, cam, việt quất hỗ trợ bảo vệ tế bào sụn trước các tác nhân gây thoái hóa.

Bên cạnh đó, bà con nên giảm thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa, đồ ăn chiên rán và rượu bia vì chúng làm tăng phản ứng viêm và dễ khiến cân nặng tăng không kiểm soát. Một chế độ ăn thanh đạm, nhiều chất xơ, ít muối sẽ giúp cơ thể nhẹ nhõm và giảm áp lực lên hệ khớp.

Thói quen sinh hoạt lành mạnh

Trong sinh hoạt hằng ngày, việc duy trì cân nặng hợp lý là yếu tố cực kỳ quan trọng, bởi cân nặng dư thừa tạo thêm gánh nặng lên khớp háng, gối và cột sống. Bà con cũng nên tránh đứng lâu một tư thế, không ngồi xổm, không mang vác vật nặng đột ngột. Nếu làm việc văn phòng, cứ mỗi 45–60 phút nên đứng dậy vận động nhẹ vài phút để các khớp được “bôi trơn” tự nhiên. Khi thời tiết chuyển lạnh, hãy giữ ấm đầu gối, cổ chân, thắt lưng vì hàn khí dễ gây co cứng cơ và làm đau khớp nhiều hơn.

Trong sinh hoạt hằng ngày, bà con cũng cần ưu tiên giấc ngủ đủ và sâu. Ngủ không ngon hoặc thức khuya kéo dài có thể làm tăng cảm giác đau và khiến cơ thể khó hồi phục các mô tổn thương.

Vận động và tâm lý

Vận động đúng cách là “thuốc quý” cho khớp. Những bài tập như yoga khớp, thái cực quyền, dưỡng sinh, hoặc bài tập kéo giãn nhẹ nhàng giúp tăng cường biên độ vận động, giảm cứng khớp và cải thiện lưu thông máu. Bà con nên tập đều đặn 20–30 phút mỗi ngày, tránh các môn gây áp lực mạnh lên khớp như chạy bộ cường độ cao, nhảy, squat nặng. Mọi chuyển động cần từ tốn, lắng nghe cơ thể và ngừng ngay khi xuất hiện đau tăng.

Sức khỏe tâm lý cũng ảnh hưởng lớn đến cảm nhận đau. Căng thẳng, lo âu, mất ngủ kéo dài có thể khiến hệ thần kinh nhạy cảm hơn, làm cơn đau dễ bùng phát. Vì vậy, tôi thường hướng dẫn bà con thực hành hít thở sâu, thiền nhẹ hoặc dưỡng sinh để tâm trí thư giãn, từ đó hỗ trợ quá trình phục hồi khớp tốt hơn.

Bà con thân mến, thoái hóa khớp là bệnh mạn tính nhưng hoàn toàn có thể sống hòa hợp nếu chúng ta chăm sóc đúng cách. Mỗi thói quen nhỏ như ăn uống lành mạnh, vận động nhẹ nhàng, giữ ấm cơ thể hay kiểm soát cảm xúc đều góp phần nuôi dưỡng khớp bền bỉ hơn mỗi ngày. Tôi luôn mong bà con kiên trì với hành trình của mình, bởi sự thay đổi tích cực sẽ đến từ những điều rất giản dị mà chúng ta thực hiện đều đặn.