Viêm đại tràng – Nỗi ám ảnh âm ỉ trong từng bữa ăn hằng ngày

Bà con thân mến, suốt hơn 40 năm làm nghề, tôi gặp không ít người đến khám trong tình trạng bụng dạ rối loạn, ăn vào lại đau, tiêu chảy xen kẽ táo bón, người lúc nào cũng mệt mỏi, nặng nề. Đó là những biểu hiện điển hình của bệnh viêm đại tràng – căn bệnh đường tiêu hóa mạn tính phổ biến, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và tinh thần của người bệnh.

Theo Tây y, viêm đại tràng là tình trạng lớp niêm mạc đại tràng bị viêm, loét hoặc tổn thương do nhiễm khuẩn, rối loạn miễn dịch hay tác dụng phụ thuốc. Quá trình viêm kéo dài khiến niêm mạc ruột mất khả năng hấp thu, co bóp bất thường, gây rối loạn tiêu hóa kéo dài. Còn theo quan niệm của Đông y, bệnh này thuộc phạm vi “đại trường thấp nhiệt” hoặc “tỳ vị hư hàn”, khi tỳ vị suy yếu, khí huyết không điều hòa, thấp tà ứ trệ trong ruột mà sinh đau, rối loạn đại tiện.

Thực tế hiện nay, viêm đại tràng ngày càng gia tăng ở nước ta, không chỉ gặp ở người lớn tuổi mà cả người trẻ, dân văn phòng, người ăn uống thất thường hoặc căng thẳng kéo dài. Sự phổ biến của thực phẩm chế biến sẵn, thói quen dùng kháng sinh bừa bãi và lối sống ít vận động khiến bệnh có xu hướng mạn tính hóa, tái phát nhiều lần, trở thành gánh nặng âm ỉ đối với nhiều gia đình.

Triệu chứng của viêm đại tràng

Ở giai đoạn nhẹ, bà con thường cảm thấy đầy bụng, sôi bụng, rối loạn đại tiện, đi phân nát hoặc táo xen kẽ. Bụng dễ trướng hơi sau ăn, kèm cảm giác nặng tức ở vùng dưới rốn.

Khi bệnh tiến triển ở mức trung bình, cơn đau xuất hiện rõ hơn, thường âm ỉ hoặc quặn từng cơn, đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân sống hoặc có nhầy, ăn kém, mệt mỏi, ngủ chập chờn. Người bệnh dễ nhầm lẫn với hội chứng ruột kích thích nên hay chủ quan, tự dùng thuốc giảm đau hoặc men tiêu hóa mà không điều trị dứt điểm.

Ở giai đoạn nặng, các cơn đau quặn xuất hiện dữ dội, đi ngoài ra máu hoặc nhầy mủ, kèm sụt cân nhanh, da xanh xao, cơ thể suy nhược. Đại tràng khi đó đã viêm loét sâu, nguy cơ biến chứng rất cao.

Khi gặp những biểu hiện như đau bụng dữ dội, tiêu chảy ra máu, sụt cân nhanh hoặc mất ngủ kéo dài, bà con tuyệt đối không nên tự điều trị tại nhà. Việc Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền sớm giúp xác định thể bệnh, điều hòa lại chức năng tỳ vị và khí huyết để kiểm soát viêm từ gốc. Nếu cần tư vấn trực tiếp, bà con có thể gọi cho tôi qua số 0904.778.682 để được hướng dẫn cụ thể hơn.

Nỗi lo và biến chứng

Viêm đại tràng không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát đúng cách. Viêm kéo dài khiến niêm mạc ruột tổn thương sâu, dễ dẫn đến xuất huyết tiêu hóa, thủng đại tràng hoặc hình thành polyp. Những trường hợp mạn tính trên 10 năm, đặc biệt khi viêm lan tỏa, có nguy cơ cao tiến triển thành ung thư đại tràng.

Không ít người bệnh chia sẻ với tôi rằng, điều họ sợ nhất không phải là cơn đau, mà là cảm giác bất an, phải luôn để ý bữa ăn, giờ giấc, không dám đi xa vì sợ “bụng trở chứng”. Chính sự lo lắng, căng thẳng kéo dài này lại khiến bệnh càng thêm nặng, tạo nên vòng luẩn quẩn giữa tâm lý và cơ thể mà chỉ có phương pháp toàn diện mới giúp giải tỏa triệt để.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành viêm đại tràng

Trong y học hiện đại, viêm đại tràng được hiểu là hậu quả của quá trình viêm nhiễm và rối loạn vi sinh đường ruột kéo dài. Tác nhân thường gặp là vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập qua thức ăn, nước uống không đảm bảo. Ngoài ra, việc lạm dụng kháng sinh, thuốc giảm đau chống viêm hay corticoid cũng làm tổn thương niêm mạc ruột, gây mất cân bằng hệ vi sinh. Một số người mắc bệnh tự miễn, stress kéo dài, ăn uống thất thường, rượu bia, đồ cay nóng, cũng khiến đại tràng chịu kích thích liên tục, hình thành phản ứng viêm mạn tính.

Theo Đông y, đại tràng là phủ của Tỳ vị, có chức năng “truyền tống cặn bã”. Khi Tỳ hư, khí hóa yếu, thấp tà dễ xâm nhập mà hình thành chứng “đại trường thấp nhiệt”. Thấp tà ứ trệ lâu ngày sinh nhiệt, nhiệt nung nấu tân dịch khiến phân nát, đau quặn, đại tiện bất thường. Một thể bệnh khác là “tỳ vị hư hàn”, thường gặp ở người mệt mỏi, ăn uống kém, bụng lạnh, đại tiện lỏng nát. Khi khí huyết không điều hòa, tỳ vị mất vận hóa, ruột bị co bóp thất thường, bệnh sẽ tái phát liên tục.

Từ góc nhìn sinh lý học, có thể thấy rằng sự tương đồng giữa hai nền y học nằm ở chỗ: hệ miễn dịch đường ruột và chức năng tiêu hóa suy yếu đều là gốc của bệnh. Cách tiếp cận điều trị vì thế cần toàn diện – vừa phục hồi niêm mạc ruột, vừa điều hòa hoạt động tiêu hóa và tâm lý người bệnh.

Phương pháp điều trị hiện nay

Tây y – kiểm soát triệu chứng và ngăn viêm

Trong y học hiện đại, điều trị viêm đại tràng tập trung vào kiểm soát tình trạng viêm và phục hồi niêm mạc ruột. Các nhóm thuốc thường được sử dụng gồm:

• Thuốc chống viêm đường ruột như mesalazine, sulfasalazine nhằm giảm phản ứng viêm tại chỗ.

• Kháng sinh dùng khi có nhiễm khuẩn cấp tính hoặc bội nhiễm.

• Thuốc giảm co thắt, giảm đau giúp kiểm soát cơn đau quặn bụng.

• Men vi sinh, chế phẩm probiotic giúp cân bằng lại hệ khuẩn ruột, cải thiện tiêu hóa.

Với thể nặng, bác sĩ có thể chỉ định nội soi theo dõi niêm mạc hoặc can thiệp ngoại khoa khi xuất hiện biến chứng như xuất huyết, thủng ruột.

Tuy nhiên, phương pháp Tây y chủ yếu giải quyết phần “ngọn” của bệnh – tức là triệu chứng viêm và đau. Khi ngừng thuốc, bệnh thường tái phát vì căn nguyên sâu xa ở chức năng tỳ vị và hệ miễn dịch chưa được điều chỉnh. Một số thuốc còn gây tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa, buồn nôn hoặc mệt mỏi toàn thân, nên người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn điều trị chặt chẽ.

Đông y – điều hòa khí huyết, kiện tỳ vị, phục hồi từ gốc

Trong Đông y, điều trị viêm đại tràng không chỉ hướng đến làm hết đau mà còn khôi phục sự cân bằng toàn thân. Nguyên tắc chung là “công – bổ kiêm trị”: vừa thanh thấp nhiệt, tiêu viêm, vừa kiện tỳ, ích khí, điều hòa tiêu hóa.

Các phép trị được ứng dụng tùy theo thể bệnh:

• Với thấp nhiệt, dùng phép thanh thấp, tả hỏa, giải độc.

• Với tỳ vị hư hàn, dùng phép ôn trung kiện tỳ, hành khí hòa vị.

• Với khí trệ huyết ứ, dùng thuốc hoạt huyết, chỉ thống, giúp giảm co thắt ruột.

Ngoài thuốc uống, Đông y còn kết hợp châm cứu và xoa bóp bấm huyệt nhằm điều hòa nhu động ruột, giảm đau, giảm căng thẳng thần kinh. Một số huyệt như Túc tam lý, Thiên khu, Đại trường du, Tam âm giao có tác dụng điều hòa tỳ vị, giảm viêm và tăng cường tiêu hóa. Khi áp dụng đúng phác đồ, bệnh nhân có thể cảm nhận rõ sự thay đổi: bụng êm, đại tiện đều, ăn ngon ngủ yên hơn.

Chăm sóc và phòng ngừa viêm đại tràng tại nhà

Để kiểm soát viêm đại tràng hiệu quả, ngoài việc điều trị bằng thuốc, việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tôi vẫn thường nói với bà con rằng, thuốc có thể giúp dập lửa, nhưng chính lối sống và thói quen sinh hoạt mới là yếu tố giữ cho ngọn lửa ấy không bùng lên trở lại.

Ăn uống – nền tảng của đại tràng khỏe mạnh

Đại tràng là phần cuối của hệ tiêu hóa, nơi hấp thu nước và thải trừ cặn bã. Vì vậy, chế độ ăn quyết định trực tiếp đến sự ổn định của cơ quan này. Người bị viêm đại tràng nên chọn thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, cơm nát, khoai, bí đỏ, thịt nạc, cá hấp, trứng luộc, rau củ luộc kỹ. Những món này giúp ruột “được nghỉ”, giảm co thắt, đồng thời cung cấp đủ dinh dưỡng để phục hồi niêm mạc.

Các thực phẩm có lợi là nhóm giàu probiotic và chất xơ hòa tan như sữa chua, chuối chín, yến mạch, khoai lang, táo. Theo y học hiện đại, nhóm này giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn, phục hồi hệ vi sinh đường ruột. Dưới góc nhìn Đông y, đây là những thực phẩm giúp “kiện tỳ – hòa vị”, hỗ trợ tiêu hóa và dưỡng khí huyết.

Ngược lại, bà con nên tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ muối chua, cà phê, rượu bia và nước ngọt có gas. Đây là những yếu tố kích thích niêm mạc ruột, làm bệnh dễ bùng phát trở lại. Nếu bắt buộc phải ăn ngoài, hãy chọn món đơn giản, không nhiều gia vị, và luôn ăn chậm, nhai kỹ.

Sinh hoạt điều độ – giữ cho tỳ vị được nghỉ ngơi

Một trong những nguyên nhân khiến bệnh tái phát là thói quen sinh hoạt thiếu điều độ. Nhiều người bỏ bữa sáng, ăn vội, hoặc làm việc căng thẳng sau bữa ăn khiến hệ tiêu hóa phải hoạt động trong trạng thái “bị ép”. Tôi luôn khuyên bệnh nhân nên ăn đúng giờ, không để quá đói hoặc quá no, chia nhỏ bữa ăn trong ngày, tránh ăn đêm.

Giấc ngủ cũng rất quan trọng. Khi ngủ đủ giấc, hệ thần kinh ruột được thư giãn, nhu động ruột hoạt động đều đặn hơn. Tránh thức khuya, đặc biệt là sau 23 giờ, vì đây là thời điểm tỳ vị bắt đầu quá trình phục hồi.

Ngoài ra, bà con nên duy trì tâm lý thoải mái, tránh cáu giận, lo nghĩ nhiều. Trong Đông y có câu “Tỳ chủ tư”, nghĩa là lo nghĩ quá độ sẽ làm tổn thương tỳ, gây rối loạn tiêu hóa. Hãy tập cho mình thói quen hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ hoặc ngồi thiền vài phút mỗi ngày để tâm trí được an tĩnh.

Vận động nhẹ nhàng – giúp khí huyết lưu thông

Vận động điều độ giúp tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa và giảm căng thẳng. Bà con có thể chọn các hình thức như đi bộ chậm sau bữa ăn, tập yoga nhẹ, thiền, hoặc các bài khí công dưỡng sinh. Đặc biệt, động tác xoa bụng theo chiều kim đồng hồ mỗi buổi sáng và tối giúp khí huyết lưu thông ở vùng bụng, giảm đầy hơi, đau quặn và hỗ trợ đại tiện dễ dàng hơn.

Nếu có điều kiện, châm cứu hoặc bấm huyệt định kỳ tại các huyệt Túc tam lý, Trung quản, Thiên khu, Đại trường du sẽ giúp điều hòa tỳ vị, tăng cường miễn dịch và ngăn bệnh tái phát. Đây là phương pháp an toàn, mang lại hiệu quả cao khi được thực hiện bởi thầy thuốc chuyên khoa.

Lời gửi gắm

Bà con ạ, viêm đại tràng không phải là bản án suốt đời. Khi hiểu rõ cơ thể mình, điều chỉnh ăn uống và sinh hoạt hợp lý, đại tràng sẽ dần được “an” trở lại. Tôi đã chứng kiến rất nhiều người từng khổ sở vì bệnh nay sống khỏe mạnh, chỉ nhờ thay đổi nhỏ trong thói quen hằng ngày và kiên trì theo hướng điều trị phù hợp.

Nếu bà con vẫn còn băn khoăn về chế độ chăm sóc hoặc chưa biết cách bắt đầu từ đâu, hãy gọi cho tôi qua số 0904.778.682. Tôi luôn sẵn lòng lắng nghe và đồng hành để giúp bà con tìm lại sự cân bằng trong sức khỏe và cuộc sống.