Trĩ hỗn hợp: Bệnh lý phổ biến vùng hậu môn và những dấu hiệu cảnh báo sớm

Bà con thân mến, suốt nhiều năm thăm khám và điều trị các bệnh lý tiêu hóa – hậu môn, tôi gặp không ít trường hợp người bệnh đến trong tình trạng đau rát, chảy máu, sa búi trĩ nặng, nhưng lại chịu đựng âm thầm suốt thời gian dài vì e ngại. Một phần do chủ quan, một phần do thiếu hiểu biết về trĩ hỗn hợp – dạng bệnh phức tạp nhất trong các thể trĩ.

Theo y học hiện đại, trĩ hỗn hợp là tình trạng người bệnh mắc đồng thời cả trĩ nội và trĩ ngoại, các búi tĩnh mạch bị giãn quá mức, tạo thành khối phồng ở cả trong và ngoài ống hậu môn. Khi búi trĩ phát triển lớn, bệnh nhân dễ bị đau rát, chảy máu và nhiễm khuẩn tại chỗ. Dưới góc nhìn của Đông y, đây là chứng “hạ trĩ”, phát sinh do tỳ khí hư hạ hãm, khí huyết ứ trệ, thấp nhiệt uất kết ở đại trường, làm cho huyết không lưu thông, mạch bị ứ trệ nên sinh sưng đau và sa búi trĩ.

Hiện nay, tỷ lệ người mắc trĩ hỗn hợp ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm nhân viên văn phòng, phụ nữ sau sinh và người ít vận động. Việc ngồi nhiều, táo bón kéo dài, thói quen ăn uống thiếu chất xơ hay lạm dụng rượu bia đều khiến áp lực vùng hậu môn tăng cao, tạo điều kiện cho búi trĩ hình thành và tiến triển nặng dần theo thời gian.

Triệu chứng của bệnh trĩ hỗn hợp

Ở giai đoạn đầu, nhiều bà con chỉ cảm thấy hơi cộm và ngứa nhẹ quanh hậu môn, đôi khi đi ngoài có ít máu tươi dính trên giấy. Đây là dấu hiệu nhẹ, thường bị bỏ qua vì không gây đau rõ rệt. Tuy nhiên, khi bệnh chuyển sang mức độ trung bình, búi trĩ bắt đầu sa ra ngoài khi rặn, đi kèm cảm giác rát buốt, ẩm ướt, ngứa ngáy và tiết dịch nhầy khiến vùng hậu môn luôn khó chịu.

Khi bệnh tiến triển nặng, búi trĩ sa thường xuyên, không thể tự co vào, gây đau dữ dội mỗi khi đi lại hoặc ngồi lâu. Một số trường hợp có hiện tượng viêm loét, chảy máu nhiều, thậm chí tắc mạch gây sưng tím và hoại tử búi trĩ. Theo Đông y, đây là lúc “khí trệ huyết ứ”, “tỳ hư hạ hãm”, huyết không thông thì đau, khí không đủ thì búi trĩ càng dễ sa ra ngoài.

Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm gồm: chảy máu kéo dài, hoa mắt, mệt mỏi do thiếu máu, đau nhức dữ dội, búi trĩ chuyển màu sậm hoặc tiết dịch hôi – đây là lúc bà con cần đi khám ngay để được xử trí kịp thời, tránh biến chứng nặng hơn.

Bà con nên chủ động Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để được chẩn đoán đúng thể bệnh, tránh tự ý sử dụng thuốc hoặc cắt trĩ không đúng chỉ định, có thể khiến vùng hậu môn tổn thương khó hồi phục.

Nỗi lo và biến chứng của trĩ hỗn hợp

Trĩ hỗn hợp nếu không điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Búi trĩ sa nghẹt gây tắc mạch, viêm loét, hoại tử hoặc chảy máu kéo dài dẫn tới thiếu máu mạn tính. Nhiều người vì ngại thăm khám, để bệnh lâu ngày khiến niêm mạc hậu môn dày lên, hình thành nứt kẽ và rò hậu môn, gây đau rát và nhiễm khuẩn lan rộng.

Không chỉ là vấn đề thể chất, bệnh còn tạo gánh nặng tâm lý: người bệnh thường e dè, ngại giao tiếp, mất tự tin trong sinh hoạt vợ chồng. Y học hiện đại lý giải hiện tượng này là do đau rát và tiết dịch ảnh hưởng đến thần kinh vùng chậu, trong khi Đông y cho rằng khí huyết bị tổn hao, tỳ hư không thăng, tinh thần vì thế cũng uể oải, mỏi mệt, khó hồi phục nếu không được điều trị sớm và toàn diện.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh trĩ hỗn hợp

Từ góc nhìn của y học hiện đại, trĩ hỗn hợp là hậu quả của tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch vùng hậu môn – trực tràng kéo dài. Khi áp lực trong lòng mạch vượt quá ngưỡng chịu đựng, các đám rối tĩnh mạch phồng lên, giãn rộng và tạo thành búi trĩ. Những yếu tố thường gặp nhất bao gồm: táo bón mạn tính khiến người bệnh phải rặn nhiều khi đi ngoài, ngồi hoặc đứng lâu một chỗ, béo phì, mang thai, sinh con nhiều lần, làm việc nặng, và thói quen ăn uống ít chất xơ. Những yếu tố này làm suy yếu thành mạch, giảm độ đàn hồi và cản trở tuần hoàn máu vùng hậu môn.

Y học hiện đại còn chỉ ra vai trò của viêm mạn tính tại chỗ: các phản ứng viêm kéo dài làm tổn thương mô liên kết nâng đỡ búi trĩ, khiến chúng dễ sa xuống và chảy máu. Khi hệ thống mao mạch bị giãn vỡ, người bệnh có thể chảy máu thành tia, dính trên phân hoặc nhỏ giọt sau đại tiện.

Theo quan niệm của Đông y, trĩ hỗn hợp thuộc phạm vi chứng “hạ trĩ”, khởi phát do tỳ khí hư hạ hãm, khí huyết ứ trệ, thấp nhiệt uất kết ở đại trường. Khi tỳ hư, chức năng thăng thanh bị tổn thương, khí không đủ để thăng lên, khiến huyết bị đẩy xuống dưới, gây sa búi trĩ. Cùng lúc, thấp nhiệt tích tụ làm tắc nghẽn kinh lạc, sinh sưng đau, ngứa rát và chảy máu. Ngoài ra, người thường xuyên lo nghĩ, căng thẳng hoặc ăn uống thất thường dễ khiến Can uất, Tỳ hư, khí huyết không điều hòa, làm bệnh trầm trọng hơn.

Tóm lại, Tây y nhìn nhận trĩ hỗn hợp là hậu quả của rối loạn tuần hoàn tĩnh mạch, còn Đông y xem đây là sự mất cân bằng giữa khí – huyết – tạng phủ, trong đó Tỳ, Vị và Đại trường đóng vai trò chủ đạo.

Phương pháp điều trị trĩ hỗn hợp

Tây y: can thiệp trực tiếp vào búi trĩ

Trong Tây y, mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, co búi trĩ và phòng ngừa biến chứng. Phác đồ thường bao gồm thuốc và thủ thuật:

• Điều trị nội khoa:
  Thuốc uống và bôi có tác dụng tăng trương lực tĩnh mạch, giảm viêm, giảm phù nề và cầm máu. Các hoạt chất flavonoid, hesperidin, diosmin thường được sử dụng nhằm cải thiện tuần hoàn máu tĩnh mạch. Ngoài ra, thuốc đặt hậu môn có thể giảm đau, giảm co thắt cơ vòng và chống viêm tại chỗ.

• Điều trị thủ thuật – phẫu thuật:
  Khi búi trĩ to, sa nhiều hoặc chảy máu kéo dài, bác sĩ có thể chỉ định thắt búi trĩ bằng vòng cao su, tiêm xơ, đốt laser hoặc cắt trĩ bằng dao điện lưỡng cực. Các kỹ thuật này giúp loại bỏ nhanh tổn thương nhưng cần thực hiện trong điều kiện vô khuẩn và theo dõi sát sau thủ thuật.

Ưu điểm của Tây y là xử lý nhanh, đặc biệt với trường hợp trĩ độ III–IV có biến chứng. Tuy nhiên, nhược điểm là nguy cơ tái phát cao nếu không điều chỉnh lối sống, dễ gây sẹo, hẹp ống hậu môn hoặc đau kéo dài sau mổ. Ngoài ra, thuốc Tây chỉ tác động triệu chứng mà không cải thiện căn nguyên “tuần hoàn – khí huyết – tiêu hóa”.

Đông y: điều trị từ gốc – điều hòa khí huyết, phục hồi tạng phủ

Đông y coi trọng việc phục hồi chức năng tạng phủ, đặc biệt là tỳ khí và huyết hành, giúp cơ thể tự điều chỉnh để co hồi búi trĩ tự nhiên. Nguyên tắc điều trị là “Công – Bổ kiêm trị”: vừa thanh nhiệt, hoạt huyết, chỉ huyết, vừa kiện tỳ thăng đề để nâng đỡ trực tràng, giảm sa búi trĩ và phòng tái phát.

Các liệu pháp được áp dụng thường bao gồm:

• Thuốc uống: giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, hoạt huyết, làm bền thành mạch.

• Ngâm – xông – đắp hậu môn: hỗ trợ giảm đau, tiêu sưng, kháng khuẩn, kích thích lưu thông huyết mạch tại chỗ.

• Châm cứu: tác động các huyệt như Trường cường (GV1), Thừa sơn (BL57), Tam âm giao (SP6), Đại trường du (BL25) để tăng lưu thông khí huyết, giảm đau, co búi trĩ.

Trong nhiều năm điều trị, tôi thường phối hợp bài thuốc cổ truyền được ghi trong hệ thống Y học cổ truyền quốc gia – có cơ chế “nội ẩm – ngoại đồ” (tức là trong uống ngoài ngâm, đắp) để mang lại hiệu quả toàn diện. Bài thuốc này vừa hỗ trợ tiêu viêm, giảm đau, vừa phục hồi tỳ khí, giúp đại tiện dễ dàng và ổn định tuần hoàn hậu môn.

Chăm sóc và phòng ngừa trĩ hỗn hợp

Sau khi điều trị, việc chăm sóc và điều chỉnh lối sống đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp phòng ngừa tái phát. Với bệnh lý trĩ hỗn hợp, người bệnh cần quan tâm đến ba yếu tố chính: ăn uống – sinh hoạt – vận động & tâm lý.

Chế độ ăn uống khoa học, hỗ trợ tiêu hóa

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể xem như “thuốc” trong điều trị và dự phòng trĩ. Bà con nên ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, khoai lang, chuối chín, bí đỏ, mồng tơi… giúp phân mềm, dễ đi ngoài và giảm áp lực tĩnh mạch vùng hậu môn. Uống đủ nước mỗi ngày (1,5–2 lít) để hỗ trợ nhu động ruột và thanh lọc cơ thể.

Tôi thường khuyên bệnh nhân hạn chế tối đa rượu, bia, cà phê, thức ăn cay nóng và đồ chiên xào nhiều dầu mỡ vì những loại này gây sung huyết, tăng áp lực ổ bụng và làm trầm trọng thêm tình trạng sa búi trĩ. Đặc biệt, không nên nhịn đi ngoài hoặc ngồi quá lâu trên bồn cầu – điều này khiến tĩnh mạch bị chèn ép, máu lưu thông kém.

Theo Đông y, trĩ thuộc về “tỳ khí hư hạ hãm”, nên việc ăn uống thanh đạm, ấm và dễ tiêu sẽ giúp Tỳ Vị được dưỡng, khí huyết lưu thông, hậu môn bền chắc, nhờ đó bệnh ít có cơ hội tái phát.

Sinh hoạt hợp lý, giảm áp lực vùng hậu môn

Giữ thói quen đi ngoài đều đặn mỗi ngày là một nguyên tắc cơ bản. Nên tập đi vào khung giờ nhất định, không rặn mạnh và không ngồi quá lâu. Bà con nên tránh đứng hoặc ngồi liên tục trên 2 tiếng, nên đứng dậy đi lại, vận động nhẹ sau mỗi 30–40 phút làm việc.

Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, đặc biệt sau khi đại tiện, có thể dùng nước ấm rửa nhẹ, lau khô bằng khăn mềm. Tránh dùng giấy có hương liệu hoặc cồn vì có thể gây kích ứng niêm mạc. Người bị trĩ nên mặc quần áo thoáng mát, chất liệu cotton thấm hút tốt để tránh ẩm ướt, ngứa ngáy.

Nếu phải làm việc nặng hoặc phụ nữ sau sinh, nên đeo đai nâng đỡ ổ bụng hoặc tập bài thở bụng sâu để giảm áp lực tĩnh mạch vùng chậu.

Vận động và tâm lý – chìa khóa để phục hồi lâu dài

Tập luyện điều độ là biện pháp tự nhiên giúp tăng tuần hoàn máu, co hồi tĩnh mạch và củng cố cơ sàn chậu. Những bài tập phù hợp như đi bộ nhanh, yoga, khí công, hoặc bài tập nâng hậu môn (Kegel) đều rất hiệu quả. Mỗi ngày nên dành ít nhất 20–30 phút cho vận động, tránh gắng sức quá mức.

Tâm lý căng thẳng, lo lắng hoặc mất ngủ lâu ngày cũng là yếu tố khiến bệnh nặng thêm. Trong Đông y, tâm trạng uất kết ảnh hưởng đến Can – Tỳ, làm khí huyết trì trệ, khiến búi trĩ dễ sa và viêm tái diễn. Bà con nên giữ tinh thần nhẹ nhàng, thư giãn, ngủ đủ giấc và tránh làm việc quá sức.

Lời gửi gắm từ tôi – Bác sĩ Tuyết Lan

Trong y học cổ truyền, bệnh trĩ tuy dai dẳng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người bệnh kiên trì điều chỉnh lối sống và điều trị đúng hướng. Tôi luôn tin rằng, chữa bệnh không chỉ là dùng thuốc mà còn là sự chăm sóc toàn diện – từ ăn uống, vận động đến giữ gìn tinh thần.

Nếu bà con đang gặp vấn đề về trĩ hỗn hợp, hãy đừng ngần ngại chia sẻ để được tư vấn đúng cách. Có thể gọi trực tiếp cho tôi qua số 0904.778.682 để được hướng dẫn chi tiết, hoặc đặt lịch Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để tôi đồng hành cùng bà con trong hành trình cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.