Vảy nến hồng – Khi làn da “lên tiếng” về sự mất cân bằng trong cơ thể

Bà con thân mến, trong quá trình khám và điều trị các bệnh da liễu, tôi gặp không ít trường hợp mắc vảy nến hồng – hay còn gọi là vảy phấn hồng Gibert. Đây là một bệnh da lành tính, thường khởi phát đột ngột với các mảng đỏ, bong vảy mỏng như cám. Theo y học hiện đại, bệnh được xem là phản ứng viêm tạm thời của da, có thể liên quan đến virus nhóm Herpes type 6 hoặc 7, xuất hiện phổ biến ở người trẻ tuổi. Bệnh thường tự giới hạn trong vài tuần đến vài tháng nhưng lại khiến người bệnh lo lắng bởi hình ảnh da sần sùi, ngứa ngáy và dễ tái phát.

Dưới góc nhìn Đông y, vảy nến hồng thuộc phạm vi “Phong chẩn” – nghĩa là khi phong tà và nhiệt độc xâm nhập, khiến khí huyết uất trệ, da không được nuôi dưỡng đầy đủ mà sinh ngứa, bong vảy. Bệnh không chỉ biểu hiện ngoài da mà còn phản ánh tình trạng mất cân bằng bên trong: tỳ yếu, can uất, huyết hư. Khi cơ thể gặp phong – nhiệt hoặc thay đổi khí hậu, bệnh dễ bộc phát và lan nhanh.

Tại Việt Nam, vảy nến hồng khá phổ biến, đặc biệt ở lứa tuổi từ 10 đến 35, xuất hiện nhiều vào thời điểm giao mùa xuân – thu. Mặc dù là bệnh lành tính, nhưng nếu xử lý không đúng cách, người bệnh dễ rơi vào tình trạng tái phát liên tục, nhiễm khuẩn da hoặc biến chứng thành các bệnh mạn tính như chàm, vảy nến thể mảng. Đây cũng là lý do khiến ngày càng nhiều bà con tìm đến Y học cổ truyền để điều hòa cơ địa và chăm sóc da một cách an toàn, lâu dài.

Triệu chứng của bệnh vảy nến hồng

Triệu chứng của vảy nến hồng thường khởi phát đột ngột với một hoặc vài đốm hồng trên da, sau đó lan rộng theo thời gian. Mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy cơ địa từng người.

Triệu chứng nhẹ

Da xuất hiện các dát tròn hoặc bầu dục, màu hồng nhạt, bong vảy mỏng ở trung tâm, rìa ngoài rõ. Tổn thương thường tập trung ở thân mình, ngực, lưng hoặc bụng, ngứa nhẹ hoặc gần như không ngứa. Nhiều người chỉ thấy khô da, hơi rát nhẹ.

Triệu chứng trung bình

Tổn thương lan rộng hơn, hình thành các mảng lớn rải rác khắp thân mình và gốc chi. Da bong vảy nhiều, có thể ngứa vừa, rát nhẹ. Một số trường hợp kèm mệt mỏi, nổi hạch nhỏ hoặc cảm giác nóng rát dưới da.

Triệu chứng nặng

Da đỏ toàn thân, vảy dày, ngứa dữ dội, rát bỏng, thậm chí có dấu hiệu chảy dịch hoặc nứt nẻ. Bệnh nhân thường mất ngủ, căng thẳng do ngứa kéo dài, gãi nhiều dễ gây bội nhiễm hoặc viêm da chàm hóa. Đây là giai đoạn cần được thăm khám chuyên khoa để xử lý kịp thời.

Nỗi lo và biến chứng

Vảy nến hồng tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng dễ khiến người bệnh phiền muộn và mất tự tin. Bệnh có xu hướng tái phát theo mùa hoặc khi sức đề kháng suy giảm. Nếu gãi hoặc tự ý bôi thuốc không đúng, có thể gây bội nhiễm, viêm da lan rộng, để lại sẹo hoặc thâm sạm da. Nhiều người do mặc cảm về ngoại hình nên căng thẳng, mất ngủ, khiến bệnh càng kéo dài. Trong những trường hợp cơ địa dị ứng hoặc suy yếu miễn dịch, tổn thương da có thể tiến triển thành vảy nến thể mảng mạn tính – dạng khó điều trị và dễ tái phát nhất.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh vảy nến hồng

Từ góc nhìn y học hiện đại, vảy nến hồng được xem là một dạng viêm da cấp tính có liên quan đến rối loạn miễn dịch tạm thời, thường xuất hiện sau khi cơ thể mắc các bệnh nhiễm virus như Herpes type 6 hoặc 7. Cơ chế bệnh sinh được cho là do sự hoạt hóa bất thường của tế bào lympho T, kích thích sản xuất cytokine gây viêm, dẫn đến tăng sinh tế bào sừng và bong vảy ngoài da. Các yếu tố như căng thẳng kéo dài, thay đổi nội tiết, khí hậu nóng ẩm hoặc sử dụng thuốc kháng sinh, kháng viêm cũng có thể kích hoạt phản ứng này. Mặc dù đa phần các trường hợp có thể tự hồi phục sau 6–8 tuần, song bệnh dễ tái phát nếu cơ thể suy yếu hoặc hệ miễn dịch mất cân bằng.

Theo y học cổ truyền, vảy nến hồng thuộc phạm vi chứng “Phong chẩn” hay “Phong nhiệt phạm bì”, tức là phong tà và nhiệt độc xâm nhập vào da, làm rối loạn chức năng tấu lý, khiến huyết nhiệt, khí huyết uất trệ, da khô ngứa và bong vảy. Người có thể tạng huyết hư, can uất hoặc tỳ hư thường dễ bị phát bệnh khi gặp thời tiết thay đổi, ăn uống thất thường hoặc tinh thần u uất. Đông y cho rằng căn nguyên sâu xa không chỉ nằm ở biểu bì mà là sự bất hòa trong hệ thống tạng phủ, đặc biệt là mối liên hệ giữa Can – Tỳ – Phế điều khiển khí huyết và vệ khí của cơ thể.

Phương pháp điều trị bệnh vảy nến hồng

Hướng điều trị theo Tây y

Hiện nay, y học hiện đại chủ yếu tập trung kiểm soát triệu chứng của vảy nến hồng, bởi bệnh có xu hướng tự khỏi sau một thời gian. Các nhóm thuốc thường được chỉ định bao gồm:

• Thuốc bôi tại chỗ: dung dịch kẽm oxyd, hồ nước, hoặc kem dưỡng ẩm giúp làm mềm da, giảm bong vảy. Một số trường hợp ngứa nhiều có thể bôi corticosteroid nồng độ thấp trong thời gian ngắn.
• Thuốc uống: thuốc kháng histamin giúp giảm ngứa, cải thiện giấc ngủ. Nếu có bội nhiễm, bác sĩ có thể chỉ định thêm kháng sinh toàn thân.
• Chăm sóc hỗ trợ: tắm bằng nước ấm vừa phải, tránh xà phòng có độ kiềm cao, giữ da khô thoáng, hạn chế ma sát.

Ưu điểm của hướng điều trị Tây y là cải thiện nhanh triệu chứng ngứa, bong vảy và giảm viêm, phù hợp với giai đoạn cấp tính. Tuy nhiên, nhược điểm là chỉ xử lý phần ngọn, bệnh vẫn có thể tái phát khi ngưng thuốc. Việc sử dụng corticoid kéo dài còn có nguy cơ làm mỏng da, giãn mao mạch, gây phụ thuộc thuốc và giảm sức đề kháng tại chỗ.

Hướng điều trị theo Đông y

Theo tôi, để bệnh da nói chung – đặc biệt là vảy nến hồng – được kiểm soát bền vững, cần đi từ gốc. Đông y hướng tới điều hòa toàn thân, giúp khí huyết lưu thông, thanh nhiệt giải độc, khu phong, dưỡng huyết và phục hồi tạng phủ. Pháp trị chủ đạo là thanh nhiệt – lương huyết – khu phong – dưỡng âm, kết hợp cả trong uống ngoài bôi để đạt hiệu quả toàn diện.

Bác sĩ thường phối hợp ba nhóm chính: thuốc uống trong nhằm điều hòa khí huyết, thanh nhiệt giải độc; thuốc ngâm rửa giúp làm sạch, giảm viêm, tiêu sần; và thuốc bôi ngoài có tác dụng làm mềm da, tái tạo biểu bì. Phương pháp này không chỉ xử lý triệu chứng mà còn điều chỉnh cơ địa, ổn định hệ miễn dịch, giảm tái phát lâu dài.

Chăm sóc và phòng ngừa bệnh vảy nến hồng

Bên cạnh điều trị y học, việc chăm sóc và duy trì lối sống hợp lý đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa tái phát vảy nến hồng. Nhiều trường hợp chỉ nhờ thay đổi thói quen sinh hoạt, dinh dưỡng và tinh thần mà làn da hồi phục nhanh, hạn chế tổn thương lan rộng. Tôi thường hướng dẫn bà con tuân thủ ba yếu tố: ăn uống điều độ, sinh hoạt hợp lý và vận động – tâm lý cân bằng.

1. Chế độ ăn uống

Trong y học cổ truyền, da là “tấm gương” phản chiếu tình trạng khí huyết và tạng phủ bên trong. Do đó, chế độ ăn uống thanh đạm, điều hòa tỳ vị sẽ giúp cơ thể giảm nội nhiệt và thải độc qua da tốt hơn.

• Thực phẩm nên ăn: Rau xanh (rau má, diếp cá, cải bó xôi, mồng tơi), trái cây giàu vitamin C (cam, bưởi, ổi), ngũ cốc nguyên cám, đậu xanh, bí đao, cá biển chứa omega-3 (cá hồi, cá thu). Những thực phẩm này giúp thanh nhiệt, giải độc, làm dịu phản ứng viêm và nuôi dưỡng da.
• Thực phẩm cần tránh: Thức ăn cay nóng, chiên rán, đồ nướng, thực phẩm nhiều dầu mỡ; hạn chế rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas và hải sản. Những nhóm này dễ làm tăng nhiệt độc và gây kích ứng da, khiến bệnh nặng hơn.
• Mẹo dinh dưỡng: Có thể dùng nước rau má, khổ sâm hoặc trà hoa cúc pha loãng uống hàng ngày để thanh lọc cơ thể. Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày giúp cải thiện tuần hoàn và giảm bong vảy da.

2. Chế độ sinh hoạt

Giữ gìn vệ sinh da đúng cách là yếu tố tiên quyết trong quá trình hồi phục. Người mắc vảy nến hồng nên ưu tiên các sản phẩm dịu nhẹ, tránh tắm nước quá nóng hay dùng xà phòng có độ kiềm cao. Sau khi tắm, lau nhẹ nhàng bằng khăn mềm và bôi kem dưỡng ẩm để duy trì độ ẩm tự nhiên cho da.

• Không gãi, chà xát hay bóc vảy vì có thể gây trầy xước, nhiễm khuẩn và để lại sẹo thâm.
• Giữ môi trường sống sạch, khô thoáng, tránh tiếp xúc hóa chất, bụi bẩn và ánh nắng mạnh.
• Ngủ đủ giấc 7–8 tiếng mỗi ngày, tránh thức khuya vì gan hoạt động mạnh vào ban đêm, giúp thanh lọc và phục hồi cơ thể.

3. Vận động và tâm lý

Vảy nến hồng có mối liên hệ mật thiết với trạng thái tinh thần. Căng thẳng, lo âu kéo dài khiến nội tiết và miễn dịch rối loạn, từ đó làm bệnh tái phát nhanh hơn. Do đó, duy trì tâm thế an hòa, tích cực là “liều thuốc tự nhiên” quý giá nhất.

• Tập luyện nhẹ nhàng: Yoga, thiền, khí công hoặc đi bộ mỗi ngày giúp khí huyết lưu thông, điều hòa chức năng tạng phủ và hỗ trợ giải độc qua da.
• Giải tỏa tâm lý: Dành thời gian thư giãn, đọc sách, nghe nhạc hoặc chăm sóc cây cối. Tâm an thì khí huyết thuận, da sẽ sáng mịn hơn.
• Giữ kết nối tích cực: Tránh tự ti vì bệnh có thể kiểm soát được. Sự chia sẻ, đồng hành với bác sĩ và người thân giúp quá trình điều trị thuận lợi và hiệu quả hơn.

Lời gửi gắm từ tôi – Bác sĩ Tuyết Lan

Vảy nến hồng không phải là bệnh nguy hiểm, nhưng nếu chủ quan, bệnh có thể kéo dài, gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tôi luôn nhắc bà con rằng: da chính là nơi phản ánh sức khỏe nội tại. Khi ta biết chăm sóc cơ thể, giữ tinh thần bình hòa và lựa chọn phương pháp điều trị đúng đắn, làn da sẽ tự khắc phục hồi. Hãy coi mỗi lần tái phát là cơ hội để cơ thể lên tiếng, nhắc ta quay về nhịp sống điều độ và an nhiên hơn. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, bà con có thể gọi cho tôi qua số 0904.778.682 – tôi luôn sẵn lòng lắng nghe và đồng hành cùng bà con trên hành trình chữa lành.