Vảy nến thể giọt: nhận diện sớm để kiểm soát tốt

Bà con thân mến, tôi là Bác sĩ Tuyết Lan. Vảy nến thể giọt là một thể lâm sàng của vảy nến, đặc trưng bởi tổn thương dạng giọt rải rác khắp thân mình, tiến triển từng đợt và có xu hướng tái phát.

Theo Tây y, đây là rối loạn tăng sinh và viêm của lớp thượng bì, biểu hiện bằng sẩn đỏ nhỏ phủ vảy mịn. Theo Đông y, bệnh thuộc phạm vi huyết nhiệt kết hợp phong táo khiến da khô, ngứa, bong vảy.

Thực tế tại Việt Nam, vảy nến thể giọt thường gặp ở lứa tuổi trẻ, ảnh hưởng thẩm mỹ và chất lượng sống, tạo áp lực tâm lý đáng kể cho người bệnh trong học tập, công việc và giao tiếp.

Triệu chứng

Triệu chứng nhẹ

• Xuất hiện nhiều sẩn đỏ hồng kích thước vài milimet đến dưới 1 cm, hình giọt nước, rải rác vùng thân mình, tay chân.
• Phủ vảy mỏng, bóng, dễ bong; cảm giác ngứa ít hoặc thoáng qua.
• Da xung quanh tương đối lành, không thâm nhiễm rõ.

Triệu chứng trung bình

• Số lượng sẩn tăng, lan rộng thành từng mảng thưa, bề mặt phủ vảy trắng đục như phấn.
• Ngứa rõ, rát nhẹ, dễ trầy xước khi gãi; có thể xuất hiện ở nhiều vùng như lưng, ngực, cánh tay, đùi.
• Vảy bong nhiều, để lộ nền da hồng; có thể gặp khô da, căng rít khó chịu.

Triệu chứng nặng

• Tổn thương dày đặc khắp cơ thể, nhiều lớp vảy chồng lên nhau; da khô nứt, đôi khi rỉ dịch.
• Ngứa dữ dội, mất ngủ về đêm; gãi nhiều dẫn tới trợt xước, nguy cơ bội nhiễm.
• Móng có thể dày, rỗ, tách móng; da đầu bong vảy nhiều, rụng tóc rải rác.

Nếu bà con đang gặp tổn thương lan nhanh kèm ngứa nhiều hoặc mất ngủ, hãy ưu tiên thăm khám sớm. Bà con có thể Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền tại đường dẫn Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền hoặc liên hệ tôi qua số 0904.778.682 để được tư vấn cá nhân hóa.

Nỗi lo và biến chứng

• Tái phát mạn tính: các đợt bùng phát lặp đi lặp lại khiến tổn thương khó dứt điểm, người bệnh dễ nản lòng.
• Ảnh hưởng thẩm mỹ và tâm lý: tự ti, né tránh giao tiếp, giảm hiệu suất học tập và làm việc, rối loạn giấc ngủ.
• Biến chứng tại da: trầy xước dẫn đến bội nhiễm, viêm mô tế bào, để lại thâm sạm hoặc tăng sắc tố sau viêm.
• Ảnh hưởng móng và da đầu: dày móng, rỗ móng, tách móng; bong vảy da đầu nhiều gây khó chịu và rụng tóc rải rác.
• Liên quan hệ thống: nguy cơ viêm khớp vảy nến với biểu hiện đau, sưng, cứng khớp buổi sáng, nếu không phát hiện sớm có thể ảnh hưởng vận động.
• Gánh nặng kinh tế và điều trị: chi phí lặp lại do tái phát, nguy cơ lạm dụng thuốc bôi mạnh không đúng chỉ định dẫn tới mỏng da, kích ứng.

Dấu hiệu cảnh báo cần thăm khám sớm gồm: số lượng tổn thương tăng nhanh trên diện rộng, ngứa dữ dội kèm trầy xước rỉ dịch, sốt, sưng đau khớp, mệt mỏi kéo dài.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh

Vảy nến thể giọt, xét trên cơ sở bệnh học hiện đại, là một bệnh da viêm mạn tính, có yếu tố miễn dịch và di truyền đóng vai trò trung tâm. Bệnh đặc trưng bởi sự tăng sinh bất thường của tế bào sừng, quá trình viêm mạn tính và rối loạn điều hòa miễn dịch tế bào T.

Theo Tây y

Các nghiên cứu chỉ ra rằng vảy nến thể giọt thường xuất hiện sau nhiễm khuẩn hô hấp, đặc biệt là do liên cầu khuẩn nhóm A. Khi đó, hệ miễn dịch bị kích hoạt quá mức, tế bào lympho T giải phóng các cytokine tiền viêm (như TNF-α, IL-17, IL-23), gây tăng tốc quá trình biệt hóa và phân chia tế bào sừng, tạo nên mảng vảy đặc trưng.

Bên cạnh đó, yếu tố di truyền cũng rất quan trọng: người mang gen HLA-Cw6 có nguy cơ mắc cao hơn. Các yếu tố khởi phát gồm stress, lạnh, thuốc (như corticoid, lithium, thuốc chẹn beta), rối loạn nội tiết hoặc chấn thương da. Cơ chế bệnh lý tổng thể là sự kết hợp giữa yếu tố gen – miễn dịch – môi trường, dẫn đến rối loạn chu kỳ tái tạo của thượng bì.

Theo Đông y

Vảy nến thể giọt thuộc phạm vi chứng “Tùng bì tiễn”, “Ngân tiễn bệnh” trong Y học cổ truyền. Bệnh khởi phát do huyết nhiệt uất kết, phong tà và thấp nhiệt lưu trú tại bì phu khiến dinh huyết không nhu dưỡng, da khô, bong vảy, sinh ngứa. Khi chính khí suy yếu, can tỳ mất điều hòa, tà khí lưu lại, bệnh tái phát nhiều lần, khó điều trị dứt điểm.

Tôi thường lý giải cho bà con rằng, nếu huyết nhiệt chưa được thanh, phong thấp chưa được khu trừ thì dù bôi thuốc ngoài da bao nhiêu cũng chỉ là “chữa ngọn”, da dịu rồi lại khô, vảy lại mọc.

Phương pháp điều trị

1. Hướng điều trị theo Tây y

Trong Tây y, mục tiêu chính là kiểm soát viêm, làm chậm quá trình tăng sinh tế bào sừng và giảm ngứa rát. Phác đồ được cá thể hóa theo mức độ bệnh.

• Thuốc bôi: corticoid tại chỗ, dẫn xuất vitamin D3 (calcipotriol), retinoid, hoặc phối hợp giữa các nhóm này để giảm vảy và ngứa.
• Thuốc toàn thân: với thể nặng có thể dùng methotrexate, cyclosporin, acitretin hoặc thuốc sinh học ức chế IL-17, IL-23. Các thuốc này ức chế miễn dịch, giúp cải thiện nhanh triệu chứng.
• Quang trị liệu: chiếu tia UVB dải hẹp hoặc PUVA giúp giảm viêm, bong vảy.

Ưu điểm: kiểm soát triệu chứng nhanh, hiệu quả rõ sau vài tuần, thích hợp trong giai đoạn cấp hoặc tổn thương lan rộng.
Nhược điểm: bệnh dễ tái phát khi ngừng thuốc; lạm dụng corticoid có thể gây teo da, giãn mạch, suy tuyến thượng thận. Thuốc ức chế miễn dịch kéo dài làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và tổn thương gan thận, vì vậy cần theo dõi sát dưới hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

2. Hướng điều trị theo Đông y

Đông y tập trung điều trị căn nguyên: thanh nhiệt, lương huyết, khu phong, trừ thấp, dưỡng huyết và phục hồi cân bằng tạng phủ. Cách tiếp cận toàn diện giúp cải thiện da, ổn định cơ địa và giảm nguy cơ tái phát.

Phương pháp thường dùng là “Nội ẩm – Ngoại đồ”, tức là trong uống ngoài bôi. Thuốc uống thanh nhiệt, dưỡng huyết, tiêu độc kết hợp thuốc bôi hoặc ngâm rửa ngoài da để làm mềm vảy, giảm ngứa, thúc đẩy tái tạo da.

Phối hợp giữa Đông và Tây y là hướng tiếp cận tối ưu: Tây y giúp kiểm soát nhanh triệu chứng, còn Đông y giúp điều hòa cơ địa, ổn định lâu dài. Khi hai hướng điều trị được kết hợp đúng cách, người bệnh sẽ đạt được hiệu quả bền vững, giảm tái phát và phục hồi da tự nhiên.

Chăm sóc và phòng ngừa tái phát

1. Dinh dưỡng – ăn đúng để dưỡng da

Với người mắc vảy nến thể giọt, chế độ ăn đóng vai trò quan trọng như một liệu pháp hỗ trợ điều trị. Nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa, axit béo omega-3 và vitamin D giúp giảm viêm, cải thiện độ ẩm và hạn chế tái phát tổn thương da.

• Nên ăn: rau xanh đậm, củ quả tươi, cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi), ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu, nghệ và gừng. Đây là những thực phẩm giúp thanh lọc gan, giảm viêm và ổn định miễn dịch tự nhiên.
• Hạn chế: thịt đỏ, đồ chiên rán, rượu bia, chất kích thích và các thực phẩm nhiều đường tinh luyện vì dễ làm tăng phản ứng viêm và khô da.
• Theo Đông y: nên ưu tiên các món “lương huyết – thanh can – nhuận phế” như cháo đậu xanh, nước rau má, canh rau ngót, canh mướp đắng hoặc trà cam thảo hoa cúc. Các món ăn này vừa mát gan vừa giúp da nhuận, giảm ngứa hiệu quả.

2. Sinh hoạt hằng ngày – giữ da khỏe từ những điều nhỏ nhất

Bên cạnh dinh dưỡng, việc chăm sóc da hằng ngày quyết định rất lớn đến khả năng phục hồi. Tôi thường dặn bà con rằng, làn da bị vảy nến giống như đất khô hạn – muốn hồi sinh cần được dưỡng ẩm và bảo vệ đều đặn mỗi ngày.

• Giữ da sạch, tắm bằng nước ấm vừa phải, tránh tắm quá lâu hoặc dùng xà phòng có chất tẩy mạnh.
• Dưỡng ẩm sau tắm bằng các sản phẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu, giúp duy trì hàng rào bảo vệ da.
• Tránh cào gãi, chà xát mạnh khi ngứa; nếu ngứa nhiều, có thể ngâm rửa bằng nước lá khổ sâm hoặc lá đơn đỏ để làm dịu da.
• Không tự ý bôi thuốc corticoid mạnh hoặc pha trộn thuốc không rõ nguồn gốc – việc này dễ làm mỏng da và khiến bệnh tái phát nặng hơn.

3. Vận động và tâm lý – cân bằng để bệnh không quay lại

Vảy nến thể giọt có mối liên hệ mật thiết với trạng thái tinh thần. Căng thẳng, mất ngủ hay lo âu kéo dài đều có thể làm bùng phát đợt cấp. Vì vậy, bà con cần duy trì tinh thần thoải mái, rèn luyện thể chất đều đặn.

• Thực hành thiền, yoga, hoặc các bài thở sâu giúp điều hòa hệ thần kinh, giảm stress và cải thiện tuần hoàn máu dưới da.
• Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm, hạn chế thức khuya; ánh sáng xanh từ điện thoại hay máy tính cũng nên được giảm trước giờ ngủ.
• Thường xuyên ra ngoài, vận động nhẹ dưới ánh nắng sáng sớm để tổng hợp vitamin D tự nhiên, hỗ trợ điều hòa miễn dịch.

Lời gửi gắm từ Bác sĩ Tuyết Lan

Bà con thân mến, vảy nến thể giọt là bệnh mạn tính nhưng không phải là dấu chấm hết. Khi hiểu đúng bản chất bệnh và kiên trì chăm sóc, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và sống khỏe mạnh cùng làn da của mình.

Tôi luôn tin rằng, da là tấm gương phản chiếu sức khỏe bên trong. Nếu cơ thể được thanh lọc, khí huyết điều hòa, tinh thần thư thái thì làn da sẽ tự nhiên sáng mịn và khỏe mạnh. Đông y không chỉ chữa phần bệnh, mà còn dưỡng phần người – giúp bà con lấy lại niềm tin, sự tự tin và cân bằng trong cuộc sống.

Mỗi khi gặp bệnh nhân lo lắng vì vảy nến, tôi vẫn nói: “Đừng sợ, chỉ cần ta cùng nhau đi đúng hướng, da sẽ lành, lòng cũng an.”