Mỗi Bài Thuốc, Mỗi Vị Thuốc Tôi Dùng Chữa Bệnh Cho Bà Con Đều Có Căn Cứ

Tôi biết, nhiều bà con vẫn nghĩ rằng dùng thuốc Nam, thuốc Bắc thì “cứ cho nhiều vị thuốc bổ vào là tốt, không bổ cái này thì bổ cái kia, đi đâu mà hại”, hoặc “cứ bệnh dạ dày thì uống thuốc dạ dày, bệnh gan thì uống thuốc gan”. Nhưng với lý luận của Y học cổ truyền, điều đó là chưa đủ, thậm chí còn dễ gây sai lệch.

Mỗi bài thuốc, mỗi vị thuốc mà tôi kê cho người bệnh đều được xem xét rất kỹ lưỡng, có căn cứ rõ ràng. Đó không phải là sự ngẫu hứng, không phải là “dùng gì cũng được”.

Người xưa đã dạy: “Dụng dược như dụng binh” – dùng thuốc cũng như dùng quân, phải biết lúc nào cần tấn công, lúc nào cần phòng thủ, khi nào dùng chủ lực, khi nào chỉ nên hỗ trợ.

Một bài thuốc vì thế không đơn thuần là tập hợp của nhiều vị dược liệu, mà là một chỉnh thể hài hòa. Từng vị thuốc được đặt vào đúng vai trò, đúng chỗ, để phát huy sức mạnh, bổ trợ lẫn nhau, cùng hướng về mục tiêu trị khỏi bệnh.

Kê đơn bốc thuốc là nghệ thuật chữa bệnh, được đúc kết từ ngàn năm kinh nghiệm cha ông, dựa trên nguyên lý biện chứng của Y học cổ truyền.

Tôi có nguyên tắc rất rõ ràng khi dùng thuốc: Đúng người – Đúng bệnh – Đúng thuốc – Đúng thời

Trong hành nghề, tôi luôn nhắc mình và đồng nghiệp rằng: Một vị thuốc tốt không phải là thuốc đắt tiền, mà là vị thuốc phù hợp nhất với người bệnh ở thời điểm đó.

• Đúng người: Mỗi người có cơ địa, tuổi tác, thể trạng khác nhau. Một vị thuốc hợp với người này, chưa chắc đã hợp với người kia.
• Đúng bệnh: Trào ngược dạ dày có thể do can khí uất, có thể do tỳ vị hư hàn, có thể do đàm thấp… Nếu không nhận diện đúng thể bệnh thì kê đơn chỉ là “chữa ngọn”.
• Đúng thuốc: Dùng đúng vị, đúng liều, đúng phép chữa. Ví dụ: người khí hư thì phải bổ khí, người can khí uất thì phải sơ can giải uất. Nếu dùng sai, chẳng những không khỏi mà còn làm bệnh nặng thêm.
• Đúng thời: Có bệnh cần công nhanh, có bệnh cần dưỡng lâu. Có thời điểm cần thanh nhiệt, nhưng cũng có lúc phải ôn ấm. Cùng một bệnh nhân, nhưng ở các giai đoạn khác nhau, bài thuốc có thể sẽ thay đổi.

Đây chính là lý do tôi luôn nhấn mạnh rằng không thể dùng chung một bài thuốc cho tất cả mọi người, mà phải có sự cá nhân hóa, linh hoạt theo từng trường hợp.

Khoa học trong từng thang thuốc – mỗi thang đều phải có căn cứ rõ ràng

Hơn 40 năm nay, tôi vẫn vận dụng những nguyên tắc cốt lõi này để kê từng đơn thuốc cho người bệnh. Đó là những căn cứ rất rõ ràng, quyết định hiệu quả điều trị cũng như đảm bảo cho sức khỏe bà con.

1. Biện chứng luận trị: Đây là gốc của Y học cổ truyền. Tôi phải tìm ra căn nguyên, phân biệt thể bệnh, rồi mới chọn pháp điều trị. Bệnh cùng tên, nhưng nguyên nhân khác thì thuốc phải khác. Căn cứ vào chứng trạng, cơ địa, bệnh tình, tôi đưa ra đơn thuốc “đúng người, đúng bệnh”, không dùng đại trà, cũng không chữa qua loa.
2. Nghệ thuật phối ngũ: Một bài thuốc thường có quân – thần – tá – sứ. Vị “quân” là chủ lực, vị “thần” hỗ trợ, vị “tá” điều hòa, vị “sứ” dẫn đường. Cách sắp xếp này giống như xây một đội ngũ, mỗi thành viên có nhiệm vụ riêng, để cùng hoàn thành mục tiêu chung. Đây là căn cứ quan trọng nhất quyết định hiệu quả của thuốc đến đâu, tác dụng nhanh hay chậm. Nếu không hiểu được điều này, tôi khó có thể chữa khỏi bệnh từ gốc cho bà con.
3. Lý – Pháp – Phương – Dược: Đây là hệ thống lý luận chuẩn mực. Từ lý luận biện chứng bệnh định ra phép trị (Pháp), rồi chọn ra bài thuốc (Phương), cuối cùng mới đến việc dùng từng vị thuốc cụ thể (Dược).
4. Tính vị – Quy kinh: Mỗi vị thuốc đều có tính (hàn, nhiệt, ôn, lương), có vị (đắng, ngọt, cay, mặn), và quy kinh (tác động vào tạng phủ nào). Hiểu rõ điều này mới phối hợp thuốc hài hòa, vừa công – vừa bổ, vừa chữa – vừa dưỡng, không gây tổn hại lâu dài.

Ví như với bệnh nhân tỳ vị hư yếu, tôi không chỉ dùng thuốc kiện tỳ, mà còn phối hợp thêm vị bổ khí, vị dưỡng huyết, vị an thần. Như thế vừa làm lành niêm mạc dạ dày, vừa giúp người bệnh ăn ngon, ngủ yên, tinh thần sảng khoái. Việc vận dụng từng lý luận, đưa ra đơn thuốc với căn cứ rõ ràng không chỉ giúp người bệnh tin tưởng, an tâm mà bản thân tôi cũng thấy nhẹ lòng, tự tin trong quá trình đồng hành với bà con.

Mỗi thang thuốc – là một công trình của tâm huyết và khoa học

Bà con ạ, một bài thuốc Đông y đúng nghĩa không phải là sự “lắp ghép” tùy tiện của vài ba vị thuốc, mà là cả một công trình khoa học, nghệ thuật, tâm huyết. Mỗi thang thuốc tôi kê đều mang trong đó sự cân nhắc, trăn trở, thậm chí mất ngủ của người thầy thuốc, bởi tôi hiểu rằng, bà con đặt niềm tin và sức khỏe của mình vào đơn thuốc ấy.

Tôi vẫn thường nói với bệnh nhân rằng: “Thuốc không phải chỉ để uống, mà còn để nuôi dưỡng, để hồi sinh thân – tâm của mỗi người”.

Và muốn được hiệu quả như vậy, nhất định thuốc phải có căn cứ, có lý luận, có trái tim của người thầy thuốc gửi gắm trong đó. Tôi mong rằng, bà con sẽ tìm được những đơn thuốc như thế để chữa khỏi bệnh. Và tôi càng mong hơn, nếu bà con đang dùng đơn thuốc của tôi hay của đội ngũ bác sĩ tại Thuốc Dân Tộc thì hãy vững tin vào đơn thuốc đó, dùng kiên trì để sớm ngày khỏi bệnh. Bởi đó là tất cả tâm huyết của chúng tôi – vì sức khỏe của bà con.

Bác sĩ Tuyết Lan – Trung tâm Thuốc Dân Tộc