Viêm dạ dày – Khi dạ dày “kêu cứu” và cơ thể gửi đi tín hiệu cảnh báo

Bà con thân mến, suốt hơn 40 năm làm nghề, tôi gặp không ít người đến khám trong tình trạng đau vùng thượng vị, ợ hơi, đầy bụng, ăn uống thất thường. Nhiều người chủ quan cho rằng chỉ là “rối loạn tiêu hóa nhẹ”, nhưng thực chất, đó là dấu hiệu của viêm dạ dày – một bệnh lý tiêu hóa rất phổ biến, ngày càng trẻ hóa do nhịp sống căng thẳng và thói quen ăn uống thiếu khoa học.

Theo Tây y, viêm dạ dày là tình trạng niêm mạc dạ dày bị tổn thương, viêm loét do axit, vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc do sử dụng thuốc và rượu bia kéo dài. Tình trạng này khiến lớp bảo vệ trong dạ dày mỏng đi, dẫn đến đau rát, buồn nôn và rối loạn tiêu hóa. Còn trong quan niệm Đông y, bệnh thuộc phạm vi “Vị quản thống”, do “Can khí uất kết, vị hỏa thượng viêm, tỳ vị bất hòa”, nghĩa là khí huyết trong cơ thể không lưu thông, ăn uống thất điều và tinh thần u uất khiến vị khí nghịch, gây đau và khó chịu vùng bụng trên.

Tại Việt Nam, viêm dạ dày hiện chiếm tới hơn nửa số ca bệnh tiêu hóa được ghi nhận hằng năm. Đáng lo là nhiều người trẻ – kể cả sinh viên, nhân viên văn phòng – đã mắc bệnh từ sớm do căng thẳng kéo dài, bỏ bữa hoặc dùng thuốc giảm đau tùy tiện. Viêm dạ dày nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ âm thầm tiến triển, làm suy yếu chức năng tiêu hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Triệu chứng của viêm dạ dày

Ở giai đoạn đầu, bệnh thường âm thầm và dễ bị nhầm với các rối loạn tiêu hóa thông thường. Bà con có thể nhận biết theo từng mức độ:

Triệu chứng nhẹ: cảm giác đầy bụng, ợ hơi, ăn không tiêu, đau lâm râm vùng thượng vị, nhất là khi đói hoặc sau bữa ăn.

Triệu chứng trung bình: xuất hiện cảm giác nóng rát vùng bụng trên, buồn nôn, ợ chua, hơi thở có mùi, khó ngủ do dạ dày co thắt. Một số người còn thấy chướng hơi, căng tức vùng thượng vị hoặc chán ăn kéo dài.

Triệu chứng nặng: nôn ra máu, đi ngoài phân đen, sụt cân nhanh, đau dữ dội từng cơn. Ở mức này, niêm mạc dạ dày đã bị tổn thương sâu, cần được thăm khám chuyên khoa sớm.

Những dấu hiệu như đau rát kéo dài trên 2 tuần, buồn nôn thường xuyên, nôn ra máu hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân là lời cảnh báo nghiêm trọng mà bà con tuyệt đối không nên xem nhẹ.

Bà con nếu gặp những biểu hiện trên, đặc biệt là đau dạ dày kèm nôn, ợ chua, hãy đến Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để được tôi thăm khám, chẩn mạch và tư vấn phác đồ phù hợp. Trường hợp cần hỏi nhanh, bà con có thể liên hệ 0904.778.682, tôi luôn sẵn lòng hỗ trợ trực tiếp.

Nỗi lo và biến chứng

Viêm dạ dày nếu để kéo dài không chỉ gây đau đớn, ăn uống khó khăn mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Ban đầu là viêm loét dạ dày – tá tràng, sau đó có thể tiến triển thành xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày hoặc ung thư hóa niêm mạc. Ngoài ra, người bệnh thường xuyên bị mất ngủ, mệt mỏi, suy nhược do đau âm ỉ, khiến sức khỏe tinh thần và thể chất đều giảm sút.

Điều đáng nói là, những tổn thương của dạ dày thường diễn ra âm thầm. Khi triệu chứng rõ rệt thì niêm mạc đã bị viêm nặng, khả năng phục hồi chậm và dễ tái phát. Vì vậy, việc nhận biết sớm, thăm khám định kỳ và điều trị đúng hướng là yếu tố then chốt giúp bảo vệ dạ dày khỏe mạnh lâu dài.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành viêm dạ dày

Bà con thân mến, để hiểu và điều trị hiệu quả bệnh viêm dạ dày, điều quan trọng nhất là phải nắm được nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh. Mỗi nền y học có cách nhìn riêng, nhưng điểm chung đều hướng đến việc làm rõ vì sao niêm mạc dạ dày bị tổn thương, từ đó điều chỉnh tận gốc.

Theo Y học hiện đại

Tây y cho rằng viêm dạ dày là hậu quả của nhiều yếu tố tác động đồng thời. Trong đó, vi khuẩn Helicobacter pylori được xem là nguyên nhân hàng đầu, chiếm đến hơn 70% các ca bệnh. Loại vi khuẩn này sinh sống trong môi trường acid, tiết ra độc tố gây viêm và phá hủy lớp niêm mạc bảo vệ của dạ dày.

Ngoài ra, việc lạm dụng thuốc giảm đau, kháng viêm nhóm NSAID, uống rượu bia, hút thuốc lá, hay ăn uống thất thường đều khiến lượng acid trong dạ dày tăng cao, làm tổn thương biểu mô niêm mạc. Stress kéo dài và rối loạn nội tiết cũng được xem là tác nhân gián tiếp, bởi căng thẳng thần kinh khiến dạ dày co bóp bất thường, acid tiết ra nhiều hơn mức cần thiết.

Hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh lý chuyển hóa mạn tính (như tiểu đường, bệnh gan, suy thận) cũng khiến khả năng tái tạo tế bào niêm mạc giảm, làm bệnh tiến triển dai dẳng và dễ tái phát.

Theo Y học cổ truyền

Đông y gọi viêm dạ dày là chứng “Vị quản thống”, thuộc phạm vi Tỳ – Vị – Can. Tỳ chủ vận hóa, vị chủ nạp và tiêu; khi hai tạng này bị suy yếu, thức ăn không được tiêu hóa triệt để, sinh tích trệ, ứ đọng và sinh đau.

Nguyên nhân gốc rễ thường do ăn uống thất thường, lo nghĩ quá độ, khiến Can khí uất kết, khí trệ huyết ứ. Khi khí không thông, huyết không hành, vị khí nghịch lên gây đau, nóng rát, ợ chua. Với người tỳ vị hư hàn, dương khí suy yếu, dạ dày lạnh, dịch vị tiết ít, quá trình tiêu hóa trì trệ – đó là thể “Tỳ vị hư hàn”. Ngược lại, người ăn cay, uống rượu, hay cáu gắt dễ sinh “Vị nhiệt”, khiến niêm mạc viêm đỏ, đau rát và dễ loét.

Đông y vì vậy nhìn viêm dạ dày không chỉ là tổn thương tại chỗ mà là mất cân bằng âm dương, khí huyết và tạng phủ, đặc biệt liên quan đến Tỳ, Vị, Can.

Phương pháp điều trị viêm dạ dày

Hướng điều trị theo Y học hiện đại

Trong Tây y, mục tiêu điều trị gồm giảm viêm – trung hòa acid – diệt khuẩn – bảo vệ niêm mạc.

1. Thuốc ức chế tiết acid: như Omeprazol, Esomeprazol, Ranitidin giúp giảm sản xuất dịch vị, tạo điều kiện cho niêm mạc phục hồi.

2. Thuốc kháng sinh diệt H. pylori: thường phối hợp 2–3 loại kháng sinh theo phác đồ chuẩn để tiêu diệt vi khuẩn.

3. Thuốc bọc niêm mạc: chứa Bismuth hoặc Sucralfat giúp bao phủ, bảo vệ dạ dày trước acid.

4. Thuốc giảm co thắt, chống đầy hơi: hỗ trợ cải thiện triệu chứng tức thời.

Ưu điểm: điều trị nhanh, giảm triệu chứng rõ rệt trong thời gian ngắn, đặc biệt với các thể viêm cấp.
Hạn chế: nếu dùng kéo dài dễ gây loạn khuẩn đường ruột, lệ thuộc thuốc, kháng kháng sinh, tái phát cao do không xử lý căn nguyên. Người bệnh cần tái khám định kỳ và không tự ý dùng thuốc.

Hướng điều trị theo Y học cổ truyền

Trong Đông y, bệnh viêm dạ dày được xem xét toàn diện, không chỉ tập trung vào niêm mạc tổn thương mà còn chú trọng cân bằng khí huyết, kiện tỳ hòa vị, điều hòa Can – Vị.

Nguyên tắc điều trị gồm:

• Kiện tỳ, hòa vị: giúp tiêu hóa tốt, giảm ứ trệ, phục hồi chức năng hấp thu.

• Sơ can lý khí: điều hòa cảm xúc, giải uất, giảm đau.

• Giáng nghịch chỉ thống: giúp hạ vị khí, giảm trào ngược và ợ chua.

Các vị thuốc thường dùng có tác dụng điều hòa khí huyết, giảm viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày. Việc phối ngũ thảo dược còn giúp an thần, ngủ ngon, cải thiện hệ miễn dịch – yếu tố mà Tây y chưa thể tác động sâu. Ngoài ra, các biện pháp hỗ trợ như châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt vùng vị quản được áp dụng song song nhằm điều hòa khí huyết, thúc đẩy tuần hoàn và giảm đau bền vững.

Chăm sóc và phòng ngừa viêm dạ dày

Bà con thân mến, điều trị viêm dạ dày không chỉ dừng lại ở việc dùng thuốc. Một phác đồ hiệu quả cần kết hợp giữa chăm sóc, dinh dưỡng, lối sống và tâm lý. Dạ dày là “gốc của nguồn sinh khí”, nếu biết dưỡng đúng cách, bệnh sẽ ít tái phát và cơ thể luôn nhẹ nhõm, tiêu hóa tốt.

Chế độ ăn uống hợp lý

Trong Đông y, tỳ vị được xem là “hậu thiên chi bản” – tức là gốc rễ của sức khỏe sau khi sinh ra. Khi tỳ vị yếu, khí huyết không sinh, các tạng khác đều bị ảnh hưởng. Vì thế, việc ăn uống đúng cách chính là nền tảng để dạ dày hồi phục.

Bà con nên ưu tiên các món mềm, ấm, dễ tiêu, như cháo, súp, khoai lang, cơm nấu nhão, rau xanh, bí đỏ, cà rốt, chuối chín, sữa chua. Những thực phẩm này giúp trung hòa acid, giảm kích ứng niêm mạc, đồng thời bổ sung lợi khuẩn cho hệ tiêu hóa.

Nên tránh đồ cay nóng, chua, chiên rán nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê và nước ngọt có ga. Không nên ăn quá no hoặc để bụng đói lâu, vì sẽ khiến dạ dày tiết nhiều acid hơn, gây đau rát. Một nguyên tắc tôi vẫn nhắc bệnh nhân là “ăn chậm – nhai kỹ – đúng giờ”, vì đó chính là liều thuốc tự nhiên giúp dạ dày được nghỉ ngơi và phục hồi.

Sinh hoạt và nghỉ ngơi điều độ

Bên cạnh ăn uống, chế độ sinh hoạt đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tái phát. Người bị viêm dạ dày nên duy trì nếp sống điều độ, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya. Việc ăn khuya, bỏ bữa sáng hay uống cà phê lúc đói đều khiến dịch vị tăng, dễ gây kích ứng niêm mạc.

Khi làm việc căng thẳng, nên nghỉ ngắn 5–10 phút để thư giãn, tránh để stress kéo dài – vì stress chính là “kẻ thù thầm lặng” của dạ dày. Đông y cho rằng “Can chủ sơ tiết”, tức là can tạng điều hòa cảm xúc. Nếu can khí uất, khí vị sẽ nghịch, gây đau và trào ngược. Vì vậy, việc giữ tâm thái an nhiên, tinh thần nhẹ nhàng chính là dưỡng can, cũng là cách bảo vệ vị.

Ngoài ra, nên giữ ấm vùng bụng khi thời tiết lạnh, tránh tắm nước quá lạnh sau khi ăn, và tuyệt đối không nằm ngay sau bữa ăn – nên để dạ dày tiêu hóa ít nhất 30–45 phút.

Vận động và cân bằng tâm lý

Một cơ thể khỏe mạnh là sự hài hòa giữa khí huyết và tinh thần. Người bệnh viêm dạ dày nên duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thái cực quyền, hoặc các bài tập thở sâu giúp khí huyết lưu thông, giảm áp lực ổ bụng và cải thiện tiêu hóa.

Theo các nghiên cứu gần đây, tập luyện đều đặn giúp giảm nồng độ cortisol (hormone stress), từ đó hạn chế sự tiết acid dạ dày quá mức. Điều này hoàn toàn tương đồng với quan niệm Đông y: khi khí thông, huyết hành, vị được nuôi dưỡng, tạng phủ ổn định.

Bà con có thể kết hợp xoa bóp vùng thượng vị theo chiều kim đồng hồ, 10 phút mỗi tối, giúp kích thích lưu thông máu và giảm đau nhẹ. Bên cạnh đó, nên duy trì tinh thần vui vẻ, tránh tức giận hay lo nghĩ quá nhiều – bởi tâm lý tiêu cực chính là “ngòi nổ” khiến bệnh tái phát.

Lời gửi gắm của tôi

Bà con ạ, dạ dày vốn rất nhạy cảm, nhưng cũng dễ hồi phục nếu được chăm sóc đúng cách. Tôi vẫn nói với nhiều bệnh nhân rằng: “Dạ dày chỉ cần ta đối xử dịu dàng, nó sẽ đáp lại bằng sức khỏe và sự an yên.”

Viêm dạ dày không phải căn bệnh nan y, mà là lời nhắc để chúng ta sống chậm lại, ăn uống điều độ và biết lắng nghe cơ thể. Khi tâm an, khí hòa, tỳ vị được dưỡng, bệnh sẽ tự lui dần. Tôi luôn mong bà con hiểu rằng điều quý nhất không phải là thuốc tốt, mà là ý thức chăm sóc bản thân mỗi ngày – đó mới là bài thuốc bền vững nhất cho sức khỏe dạ dày và cả cuộc sống.