Viêm loét dạ dày – Khi dạ dày “kêu cứu” vì quá tải

Bà con thân mến, trong nhiều năm làm nghề, tôi gặp không ít người đến khám trong tình trạng đau rát vùng thượng vị, ăn không ngon, ngủ không yên, bụng chướng và thường xuyên ợ hơi, ợ chua. Đó chính là những biểu hiện quen thuộc của bệnh viêm loét dạ dày – một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay. Theo thống kê y học hiện đại, ở Việt Nam có tới hơn 20% dân số từng mắc các bệnh lý dạ dày, trong đó viêm loét chiếm tỷ lệ cao và đang ngày càng trẻ hóa do nhịp sống căng thẳng, thói quen ăn uống thất thường.

Tây y định nghĩa viêm loét dạ dày là tình trạng lớp niêm mạc bị bào mòn do acid và enzym tiêu hóa tấn công, gây ra vết viêm hoặc loét sâu ở thành dạ dày. Quá trình này thường liên quan đến sự xuất hiện của vi khuẩn Helicobacter pylori, thuốc giảm đau chống viêm, stress hoặc rối loạn nội tiết.

Theo góc nhìn Đông y, bệnh thuộc phạm vi chứng “Vị quản thống”, căn nguyên xuất phát từ sự mất điều hòa giữa Tỳ – Vị, Can khí uất kết, tỳ vị hư yếu khiến vị khí nghịch, hỏa bốc lên mà gây đau. Dạ dày trong Đông y vốn được ví như “nguồn nuôi sống tạng phủ”, nên khi tỳ vị rối loạn, toàn thân đều ảnh hưởng. Vì vậy, việc phát hiện và xử trí sớm viêm loét dạ dày không chỉ là chữa dạ dày, mà còn là khôi phục cân bằng của cả cơ thể.

Triệu chứng

Khi dạ dày bắt đầu tổn thương, bà con có thể nhận thấy nhiều biểu hiện khác nhau tùy mức độ.

Ở mức độ nhẹ, bệnh thường diễn tiến âm thầm với các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, ợ chua, buồn nôn hoặc nóng rát sau khi ăn. Một số người chỉ cảm thấy đau âm ỉ vùng thượng vị, đặc biệt khi đói hoặc sau khi dùng thức ăn cay nóng.

Khi bệnh chuyển sang giai đoạn trung bình, cơn đau xuất hiện thường xuyên hơn, đặc biệt vào ban đêm. Người bệnh dễ mệt mỏi, ăn kém, đầy bụng kéo dài, có thể kèm theo rối loạn đại tiện. Lúc này, niêm mạc dạ dày đã bị viêm lan tỏa, tổn thương bắt đầu hình thành và gây co thắt vị quản.

Ở mức độ nặng, các dấu hiệu trở nên rõ rệt và nguy hiểm hơn: nôn ra máu, đi ngoài phân đen, sụt cân nhanh, đau dữ dội vùng thượng vị hoặc lan ra sau lưng. Đây là tình trạng báo động có nguy cơ xuất huyết hoặc thủng dạ dày, cần được xử trí y tế ngay.

Nếu bà con gặp các triệu chứng kể trên, hãy chủ động Khám và chữa bệnh Y học cổ truyền để được thăm khám, bắt mạch và xác định thể bệnh chính xác. Trường hợp cần tư vấn trực tiếp, bà con có thể gọi 0904.778.682, tôi sẽ hướng dẫn cụ thể hơn để tránh biến chứng nặng nề.

Nỗi lo & Biến chứng

Điều khiến nhiều người lo lắng nhất ở bệnh viêm loét dạ dày là tính dai dẳng và dễ tái phát. Có người điều trị khỏi rồi, chỉ vài tháng sau lại đau trở lại, nhất là khi gặp căng thẳng hoặc ăn uống thất thường. Lâu dần, tình trạng viêm kéo dài có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng thường gặp nhất là xuất huyết tiêu hóa, khi vết loét ăn sâu vào mạch máu gây nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen. Một số trường hợp bị thủng dạ dày, khiến dịch tiêu hóa tràn vào ổ bụng gây viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng. Còn ở giai đoạn mạn tính, tổn thương lặp đi lặp lại có thể dẫn đến ung thư dạ dày – biến chứng nặng nề nhất mà y học hiện đại luôn cảnh báo.

Ngoài ra, viêm loét dạ dày còn khiến người bệnh suy nhược, thiếu máu, rối loạn giấc ngủ và giảm chất lượng cuộc sống nghiêm trọng. Vì vậy, việc sớm nhận biết và điều trị đúng cách là chìa khóa để ngăn bệnh tiến triển nặng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành bệnh

Trong y học hiện đại, viêm loét dạ dày được xem là hậu quả của sự mất cân bằng giữa yếu tố tấn công và yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày. Niêm mạc bình thường có lớp chất nhầy và bicarbonat bảo vệ, nhưng khi cơ chế này bị phá vỡ, acid và enzym tiêu hóa sẽ gây tổn thương sâu. Có ba nhóm nguyên nhân chính.

Thứ nhất là nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (HP) – loại vi khuẩn có khả năng sống trong môi trường acid mạnh nhờ men urease. Chúng tạo ra độc tố phá hủy niêm mạc, gây viêm và hình thành ổ loét. Đây là nguyên nhân chiếm hơn 70% trường hợp bệnh hiện nay.

Thứ hai là sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm nhóm NSAID hoặc corticoid kéo dài, gây ức chế tổng hợp prostaglandin – chất bảo vệ niêm mạc, dẫn đến loét và xuất huyết.

Cuối cùng, stress tâm lý, chế độ ăn uống bất thường, rượu bia, thuốc lá và rối loạn nội tiết đều có thể làm tăng tiết acid, giảm lưu lượng máu niêm mạc, khiến tổn thương lan rộng hơn.

Theo góc nhìn Đông y, viêm loét dạ dày thuộc phạm vi chứng “Vị quản thống” – tức là đau vùng vị quản. Bệnh sinh chủ yếu do Can khí uất, khiến khí trệ, vị mất hòa giáng; Tỳ hư, không vận hóa được đồ ăn; hoặc hàn nhiệt bất hòa, gây tổn thương tân dịch và khí huyết. Khi Can – Tỳ – Vị mất cân bằng, khí huyết ứ trệ, nhiệt độc tích tụ ở trung tiêu, niêm mạc dạ dày bị tổn thương sinh đau và viêm loét.

Phương pháp điều trị

1. Hướng tiếp cận của y học hiện đại

Điều trị viêm loét dạ dày theo Tây y hiện nay tập trung vào hai mục tiêu: diệt khuẩn HP và làm lành niêm mạc.

Phác đồ cơ bản bao gồm:

• Kháng sinh kép hoặc ba loại (clarithromycin, amoxicillin, metronidazole…) phối hợp nhằm tiêu diệt HP.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI) như omeprazol, esomeprazol để giảm tiết acid, giúp ổ loét mau lành.

• Thuốc kháng histamin H2, thuốc bao phủ niêm mạc, thuốc trung hòa acid hỗ trợ giảm đau và bảo vệ dạ dày.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống, hạn chế rượu bia, thuốc lá, giảm stress là phần không thể thiếu.

Tuy nhiên, phương pháp này cũng có những hạn chế. Việc dùng kháng sinh dài ngày dễ gây nhờn thuốc, rối loạn hệ vi sinh đường ruột, còn nhóm PPI khi dùng lâu có thể làm giảm hấp thu canxi, magiê hoặc gây trào ngược tái phát khi ngưng thuốc. Ngoài ra, người bệnh thường tái loét nếu không kiểm soát được yếu tố tinh thần và ăn uống.

2. Cách tiếp cận của Đông y

Y học cổ truyền nhìn nhận bệnh viêm loét dạ dày không chỉ là tổn thương niêm mạc, mà là sự mất cân bằng của toàn cơ thể – đặc biệt là Tỳ và Vị. Vì vậy, hướng điều trị phải toàn diện, vừa loại bỏ căn nguyên (công tà), vừa bồi bổ tạng phủ (bổ chính).

Nguyên tắc chung là “Công – Bổ kiêm trị”, tập trung vào Sơ Can – Bình Vị – Kiện Tỳ – Giáng Nghịch. Khi khí vị được điều hòa, tỳ vận hóa tốt, acid tiết ổn định, tổn thương tự nhiên phục hồi.

Trong thực hành lâm sàng, tôi thường sử dụng bài BÀI THUỐC DẠ DÀY – bài thuốc cổ truyền được nghiên cứu và ứng dụng nhiều năm tại Trung tâm Thuốc Dân Tộc. Bài thuốc này có khả năng thanh nhiệt, tiêu viêm, hoạt huyết, điều hòa vị khí, đồng thời kiện tỳ, dưỡng âm, phục hồi niêm mạc dạ dày.

Song song với thuốc uống, Đông y còn kết hợp các liệu pháp châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, cấy chỉ để thư giãn cơ vùng bụng, điều hòa thần kinh trung ương, giúp giảm đau thượng vị và cải thiện tiêu hóa. Các phương pháp thiền, khí công, dưỡng sinh cũng được khuyến khích nhằm ổn định tinh thần, tránh stress – yếu tố quan trọng trong kiểm soát bệnh dạ dày.

Việc phối hợp hài hòa giữa Tây y và Đông y giúp người bệnh không chỉ khỏi triệu chứng, mà còn đạt tới mục tiêu lâu dài: ổn định cơ địa, ngăn tái phát và phục hồi toàn thân.

Chăm sóc và phòng ngừa

1. Ăn uống – Giữ cho dạ dày “êm ấm” mỗi ngày

Dạ dày vốn là cơ quan rất nhạy cảm, chỉ cần ăn sai cách hoặc ăn không điều độ là niêm mạc đã bị kích ứng. Vì vậy, chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò như một “liều thuốc phòng bệnh” tự nhiên mà không cần đến kháng sinh hay thuốc giảm acid.

Tôi thường dặn bà con hãy ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa ăn thành 4–5 lần mỗi ngày để giảm tải cho dạ dày. Nên chọn thức ăn mềm, ấm, dễ tiêu, như cháo gạo lứt, khoai lang, rau xanh, chuối chín, đu đủ hoặc sữa ít béo. Các loại ngũ cốc nguyên hạt, cá nạc, đậu phụ cũng rất tốt nhờ giàu vitamin nhóm B, giúp phục hồi niêm mạc dạ dày.

Ngược lại, cần tránh xa rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas, thức ăn cay nóng hoặc chiên rán nhiều dầu mỡ. Những món này không chỉ kích thích tăng tiết acid mà còn phá hủy lớp chất nhầy bảo vệ niêm mạc.

Theo Đông y, người bị bệnh dạ dày nên ưu tiên thực phẩm có tính bình hoặc ôn, tránh lạnh, sống, cay và chua. Một số thảo dược dân gian như trà dây, lá khôi tía, nghệ vàng, cam thảo có thể dùng hàng ngày với liều vừa phải để giúp “thanh vị, hòa khí, chỉ thống” – tức là làm mát dạ dày, điều hòa vị khí và giảm đau.

2. Sinh hoạt – Giữ nhịp sống điều độ để tỳ vị được nghỉ

Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học chính là “kẻ thù âm thầm” của dạ dày. Bà con nên tập ngủ sớm, dậy đúng giờ, ăn đúng bữa. Khi ăn, tránh vừa ăn vừa xem điện thoại, làm việc hoặc lo nghĩ, bởi căng thẳng tinh thần khiến acid dạ dày tiết ra nhiều hơn bình thường.

Không nên nằm ngay sau ăn, hãy đi lại nhẹ nhàng 15–20 phút để hỗ trợ tiêu hóa. Khi thời tiết lạnh, cần giữ ấm vùng bụng, tránh để hàn khí xâm nhập làm co thắt dạ dày.

Đối với những người làm việc trí óc, hãy xen kẽ giữa giờ làm việc bằng vài phút nghỉ ngơi, hít thở sâu hoặc uống một tách trà ấm để giảm stress – đó cũng là một cách “dưỡng vị” rất hiệu quả.

3. Vận động & tâm lý – Khi tâm an thì vị yên

Tôi thường nói với bệnh nhân rằng: “Muốn dạ dày khỏe, trước hết phải giữ cho tâm mình an.” Căng thẳng, tức giận hay lo âu kéo dài đều khiến Can khí uất, ảnh hưởng đến sự vận hành của Tỳ Vị, từ đó sinh ra đầy bụng, khó tiêu, thậm chí tái phát loét.

Bà con nên duy trì các hình thức vận động nhẹ như đi bộ, yoga, thiền, thái cực quyền, hoặc chỉ đơn giản là hít thở sâu mỗi sáng. Các bài tập này giúp khí huyết lưu thông, hệ thần kinh ổn định, giảm tiết acid và cải thiện tiêu hóa tự nhiên.

Đặc biệt, hãy giữ cho tinh thần luôn tích cực, tránh suy nghĩ tiêu cực hoặc áp lực kéo dài. Một tâm trạng vui vẻ, ăn ngủ điều độ chính là “thuốc bổ vô giá” cho dạ dày mà không loại thuốc Tây nào thay thế được.

Lời gửi gắm

Bà con thân mến, bệnh viêm loét dạ dày không chỉ đến từ những bữa ăn vội vàng, mà còn từ nhịp sống quá gấp gáp khiến cơ thể không kịp thích nghi. Chữa dạ dày, theo quan niệm Đông y, không phải chỉ là làm lành một vết loét mà là phục hồi sự hài hòa giữa Tâm – Can – Tỳ – Vị. Khi các tạng phủ được cân bằng, vị khí thuận, tinh thần ổn định thì bệnh tự khắc lui.

Tôi luôn khuyên người bệnh nên kết hợp cả Đông và Tây y, đồng thời duy trì lối sống lành mạnh. Việc thăm khám định kỳ và điều chỉnh lối sống giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, tránh biến chứng nguy hiểm.

Nếu bà con đang lo lắng về tình trạng dạ dày của mình, đừng ngần ngại gọi 0904.778.682 để tôi có thể lắng nghe, tư vấn và hướng dẫn cụ thể hơn. Sức khỏe dạ dày chính là nền tảng cho một cơ thể khỏe mạnh và một tinh thần an nhiên.